Mendel Gdański - Czas i miejsce akcji

„Mendel Gdański” Marii Konopnickiej to historia 67-letniego Żyda, był piętnastym dzieckiem swoich rodziców, stąd nazwano Go Mendel co oznacza 15. Akcja ma miejsce w II poł. XIX w. Akcja dzieje się na ziemiach polskich, zaś tytułowy bohater czuje się polskim Żydem, wręcz Polakiem. Co niezwykle ważne akcja utworu nie dzieje się w Gdańsku, lecz w Warszawie, po prostu w tamtych czasach Żydzi brali swoje nazwiska często od nazw miejscowości i miast vide Saul Amsterdamski czy właśnie nasz bohater Mendel Gdański. Nazwisko, które przybrali przodkowie Mendla, wzięło się stąd, iż Jego Rodzicom to położone nad morzem miasto, najmocniej kojarzyło się z Polską. Gwoli dygresji, nie było w tym nic dziwnego, gdyż Żydzi znani są z handlu a w Gdańsku był port. Mendel był pracownikiem jednej z warszawskich introligatorni. Mendel jest przywiązany do Warszawy, chce mieć grób w tym mieście, ma tutaj grób swego ojca i matki, żony i córki. Warszawa wcześniejszych lat starego Mendla, to czas, gdy ludność była ustosunkowana pozytywnie do Żydów, okres w którym będzie dane żyć Jego Wnukowi to okres, gdy wzmogą się represje wobec ludności Żydowskiej. Wychodząc trochę w przyszłość, być może jako Żyd, Kuba w XX w. dozna pogromu w Przytyku, internowania, gdyż może zaciągnie się do wojsk Józefa Piłsudskiego i będzie walczyć o kraj w 1920 r., być może zazna numerus clausus, polityki endeckiej a w końcu i Holocaustu. Mimo iż Żydzi warszawscy II poł. XIX w. w sposób doskonały się asymilowali, jednak byli poddawani szykanom. Chcieli jednak zachować swoje zwyczaje i tradycje, nie godzili się na wywieszenie figurki Maryi. Mendel po ataku na Wnuka, na Kubę stracił serce do Warszawy, zabito w Jego duszy wszelkie uczucia do miasta, które pielęgnował przez całe 67-letnie życie.  Wielokrotnie czyta się literaturę o Dzielnicy Północnej, światowej stolicy jidysz i drugim skupisku Żydów, zaraz po Nowym Jorku. Dziś już takiej Warszawy nie uświadczymy, gdyż jesteśmy po Holocauście/ Shoah oraz po masowej emigracji Żydów po II WŚ jak też po Marcu’ 68.