Mała apokalipsa - Problematyka

„Mała apokalipsa” T. Konwickiego to powieść opowiadająca o rzeczywistości okresu socjalizmu. Akcja toczy się w Polsce, w Warszawie, dokładnie jednak nie wiadomo, w którym roku. Wszystko wskazuje na to, że jest to czas, kiedy dominujący był wpływ Związku Radzieckiego.

Bohater to dojrzały mężczyzna, którego dane nie są znane. Wiadomo jedynie, że jest pisarzem, który od dłuższego czasu nie był w stanie niczego napisać. Mieszka w Warszawie i zmaga się z myślami o śmierci. Wiadomo też, że dawniej należał do partii, jedna został z niej wyrzucony. Bohater jest człowiekiem pesymistycznie podchodzącym do życia. Jest smutny, zgorzkniały, z niepokojem ogląda to, co się dzieje wokół niego. Tęskni za prawdziwą miłością. Ma dokonać aktu samospalenia, jednak nie do końca widzi w nim sens. Chciałby się wycofać, ale wie, że zostanie okrzyknięty tchórzem. Trudno określić go jednoznacznie. Z jednej strony wydaje się bohaterem; z drugiej przypomina błazna. Potrafi się zdystansować od otaczającej go rzeczywistości, by w kolejnej chwili dać się jej pochłonąć. Bohater nie stara się zrozumieć otaczającej go rzeczywistości. Poddaje się jej. Inni także postrzegają go w odmienny sposób: jaki wielkiego twórcę, jako pisarza wypalonego i jako kogoś, kto może pokochać (Nadieżda).
Ukazany świat jest brzydki, szary, smutny i groteskowy. W życiu obywateli rządzi propaganda. W różnych częściach miast mają miejsce manifestacje, rocznice, a także inne uroczystości, które są emitowane w mediach. Na ulicach można zauważyć plakaty i transparenty wychwalające socjalizm. Ludzie zmuszani są do uczestnictwa w tych uroczystościach, a nad ich przebiegiem czuwają tajni agenci.
Miasto sprawia przytłaczające wrażenie. Na ulicach jest szaro, domy są brzydkie i zaniedbane. Wiele z nich jest zniszczona. Nikt o nic nie dba. Przygnębiające wrażenie robią także pojawiający się na ulicach ludzie. Są zmęczeni, obojętni, nie mają w sobie życzliwości i nie ufają innym. Nie potrafią mówić o swoich uczuciach ani ich wyrażać. Obowiązujące dawniej wartości moralne zdezaktualizowały się. Każdy chce wyłącznie przetrwać.
Warto zwrócić uwagę na symbole pojawiające się w utworze. Czytelnik zwraca uwagę przede wszystkim na symbole narodowe, godło, flagi, symbole rosyjskie. Charakter symboliczny ma wędrówka głównego bohatera ulicami miasta. Przypomina ona wędrówkę Chrystusa, który zmierza dźwigając krzyż, by na nim umrzeć. Bohater powieści Konwickiego ma umrzeć za ojczyznę, śmierć ma mu przynieść wybawieniem. Ma także doprowadzić do odrodzenia Polaków. Symboliczne znaczenie mają również zniszczone budynki, oznaczają, że zniszczeniu ulega cała Polska. Również tytuł utworu ma charakter symboliczny – apokalipsa oznacza koniec świata, klęskę, nieszczęście.
„Mała apokalipsa” to utwór o charakterze egzystencjalnym. Pojawiają się w nim kwestie dotyczące sensu istnienia, życia, śmierci, możliwości wpływania na swój los. Jest to także obraz życia w państwie, w którym człowiek jest zniewolony, nie ma prawa do dokonywania indywidualnych wyborów.