Legenda o świętym Aleksym - Geneza utworu i gatunek

„Legenda o świętym Aleksym” jest utworem parenetycznym, czyli takim, który przedstawia dany wzorzec osobowy – w tym przypadku ascety. Jest to legenda hagiograficzna (hagiografia – dział piśmiennictwa obejmujący utwory o życiu świętych i cudach związanych z ich działalnością). Utwór należy do epiki.Nie wiadomo, czy tytułowy święty Aleksy był postacią autentyczną, aczkolwiek pierwsze opowieści o księciu, który zrzekł się wszystkiego i został żebrakiem, zaczęły powstawać w V w. Początkowo historia ta była przekazywana ustnie, podobnie jak większość opowieści w średniowieczu. Około X w. legenda zawędrowała do Europy, gdzie szybko zyskała popularność wśród chrześcijan. W tym samym wieku święty Wojciech spisał ową historię w języku łacińskim na karty księgi. Budowa utworu, jego forma i tematyka mogą świadczyć o tym, że pierwotnie legenda była stworzona i rozpowszechniona przez żebraków i pielgrzymów, na co może wskazywać również fakt, że święty Aleksy był patronem ubogich.
Od czasu spisania jej na papier, wchodziła w skład wszystkich średniowiecznych łacińskich zbiorów żywotów świętych. Najsłynniejszym z nich jest „Złota legenda” autorstwa Jakuba de Voragine, która powstała około roku 1255. Święty Aleksy był postacią tak popularną, że w średniowieczu powstało wiele poetyckich wersji jego historii. Jedną z nich była polska wersja wierszowana, którą napisano dopiero w XV w. Jest ona jednym z najstarszych zachowanych tekstów w języku polskim.Zachowała się jedynie kopia polskiego rękopisu, która obecnie znajduje się w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie, jednak nie jest ona kompletna. Brakuje w niej ostatniej strony, która prawdopodobnie zawierała reakcję ojca na rozszyfrowanie tożsamości zmarłego świętego oraz opis jego pogrzebu. Rękopis zawiera sporo błędów i pomyłek.