Gloria victis

Ostatnio okazję miałam przeczytać jeden z utworów Elizy Orzeszkowej. Szczerze? Zawiodłam się, bo o ile tytuł jest intrygujący i zachęcający, tak sama treść utworu szybko ostudziła mój zapał do sięgania po jakąkolwiek następną lekturę z repertuaru Orzeszkowej.
„Gloria victis” jest porażką polskiego romantyzmu. Jest to kolejny utwór smęcący o uciemiężonej ojczyźnie jeszcze bardziej dołujący czytelnika. Temat wyjątkowo mi nie podszedł, a dodatkowo banalna tematyka i żmudne opisy jeszcze bardziej zniechęciły mnie do twórczości Elizy Orzeszkowej.
Jak na nowelę książka posiada za dużo zbyt rozbudowanych opisów, mających, w moim mniemaniu, na celu jedynie dodanie utworowi objętości. Nowela powinna być krótka i przyjemna w czytaniu, przynajmniej moim zdaniem, tymczasem recenzowany przeze mnie utwór zniechęca po pierwsze językiem, po drugie, banalnością tematu, po trzecie – opisami pełnymi powtórzeń i wyolbrzymień.
Co do tematu, jest on bardzo oklepany i powszechnie występujący zarówno w literaturze dawnej, jak i współczesnej. Młody powstaniec marzący o niepodległości i czasach, gdy walka nie będzie konieczna, niestworzony do tego, by walczyć, by zabijać, by w ogóle dzierżyć broń. Znaczna przewaga liczebna wroga jest jednoznacznym sygnałem, że bohaterowie są na przegranej pozycji, jednak dalej heroicznie przywdziewają się w mundury i ruszają na samobójczą misję. Zrozpaczona dziewczyna, która w powstaniu utraciła najważniejszą dla niej osobę w życiu, odwiedzająca mogiłę poległych po latach i rozpaczająca długo nad ich losem. Pozostawiająca maleńki krzyżyk wetknięty pomiędzy kwiatami. Chłopiec o imieniu Marian Tarłowski jest absolutnie moją ulubioną postacią, z całej tej przyprawiającej mnie o ból głowy skomplikowanej książki. Chłopak, o którym najwięcej jest mowa w utworze, niepasujący do wzoru typowego powstańca, który ma reprezentować postawę „śmierci koniecznej”. Pozostawiony na świecie sam jedynie z młodszą siostrą. Chłopcem jest drobnym, wątłej budowy ciała i niezdolnym do krzywdzenia innych. Stworzony jest za to do kontemplowania, czyli poznawania poprzez uważne obserwowanie i skupienie, geniuszu natury i podziwiania jej niezwykłych tworów. Mimo swojej odmienności wobec innych uczestników powstania bohater jest najbardziej waleczny i, o ironio, uratował życie samego Traugutta ( któremu to mąż autorki udzielał schronienia w czasie powstania styczniowego). Nie stworzony do zabijania Maryś zaprzyjaźnia się z Jagminem, czyli dokładnym przeciwieństwem swojej postury i wyglądu zewnętrznego. Jagmin był potężnym, lecz wrażliwym mężczyzną. Wrażliwym, bo polonistą

„Gloria victis” oznacza „Chwała pokonanym”. Jest to nowela autorstwa Elizy Orzeszkowej i została wydana w roku 1910.
Akcja utworu dzieje się po powstaniu Styczniowym. Wiatr słucha opowieści drzew i kwiatów o wydarzeniach, które miały miejsce na polanie. Dowiaduje się, jak powstał pagórek tak niezwykły dla tej okolicy. Głównym bohaterem opowieści jest Marian Tarłowski zwany przez siostrę Anielę, Marysiem. Marian jest drobnym chłopcem o jasnej promiennej urodzie. Lubi oglądać owady i rośliny oraz zna się na przyrodzie. Razem z siostrą są sierotami. Maryś postanowił walczyć za ojczyznę i wziąć udział w powstaniu, gdzie ostatecznie oddał życie. Nie zginał w walce, a został zamordowany, gdy przebywał w namiocie dla rannych. Jego przyjacielem był Jagmin. Maryś w czasie walki wykazywał się odwagą i męstwem, mimo swojej niepozornej, wątłej i drobnej budowy. Maryś nie był stworzony do walki i zabijania, a do poznawania świata natury, którą przecież tak bardzo kochał. Chłopiec zarażał wszystkich swoją pasją.
W utworze pojawia się pos

„Gloria victos” to nowela Elizy Orzeszkowej, w której autorka składa hołd powstańcom zmarłym w bitwach związanych z powstaniem styczniowym. Obraz walki na Polesiu Litewskim jest wyrażony stylem patetycznym. Pojawiają się rozległe opisy przyrody, a cały utwór zakończony jest puentą. Brzmi ona: „Gloria vicits”, czyli: chwała zwyciężonym. Jest to parafraza zwrotu „Vae victis” oznaczającego: biada zwyciężonym. W ten sposób Orzeszkowa wyraziła szacunek i podziękowanie dla powstańców za poświęcenie życia na rzecz ojczyzny. Autorka używa języka ezopowego – nie mówi wprost o powstaniu ze względu na rosyjską cenzurę.
W tym utworze zawarto niezwykłą narrację. Mianowicie – osobą opowiadającą w noweli jest ożywiona przyroda, która była świadkiem jednego z epizodów powstania styczniowego. Wiejący po świecie wiatr słuchał opowieści wód i drzew i opowiadał o tym, co słyszał. Baśniowość rozmawiających ze sobą drzew i wiatru przeplata się z naturalistycznym przedstawieniem tragicznych wydarzeń. Natura podchodziła bardzo emocjonalnie do wspomnień. Stary dąb opowiada o losach powstańców, którzy decydują się na walkę. Powstańcy to postaci tragiczne. Zdają sobie sprawę z przewagi wrogich oddziałów, ale nie zważają na to i postanawiają walczyć. Na czele polskich powstańców stał Romuald Traugutt – odważny, mądry i sprawiedliwy wódz. Jego sylwetka jest poddana sakralizacji i idealizacji. Porównano go do Mojżesza, który prowadził naród wy

„Gloria victis” to nowela o tematyce powstańczej. Jej autorką jest Eliza Orzeszkowa. Jest wspomnieniem o kilku osobach, które oddały życie za ojczyznę. Narratorami są w tej historii drzewa i kwiaty. Jest to historia opowiedziana przez drzewo – stary dąb. Dawno temu widział on oddział powstańców, który walczył z wrogiem. Należeli do niego młodzi mężczyźni. Postanowili oni rozbić na polani obóz. Zbudowali namioty, przygotowali posiłek, śpiewali pieśni. Przywódcą był Romuald Traugutt, który opuścił bliskich, by walczyć za ojczyznę. Ważną postacią był Maryś, który wspólnie z siostrą zamieszkał w pobliskim mieście. Rodzeństwo często wybierało się na wyprawy po okolicznych łąkach. Wkrótce zaczął towarzyszyć im Jagmin, który zakochał się w Anieli i zaprzyjaźnił się z Marysiem. Kiedy wybuchło powstanie, Maryś i Jagmin dołączyli do oddziału powstańców.
Następnie swoją historię opowiedział świerk. Obserwował on życie powstańców. Widział, że oddział dowodzony przez Traugutta stoczył wiele bohaterskich walk. Pewnego dnia w bitwie wsławił się Maryś, który w czasie jednej z walk uratował życie Trauguttowi. Wszyscy cieszyli się z jego sukcesu i gratulowali mu. Był to ogromny sukces, ponieważ chłopiec był niewielkiego wzrostu, drobny i szczupły.
Na temat Marysia wypowiedziała się też brzoza, która wiedziała, jaki chłopiec był, czym się interesował. Opowiadała o jego przyrodniczej pasji. Chciał on szerzyć oświatę, był zapalonym naukowcem, który swoją wiedzą dzielił się z innymi, wywołując n

Przenosimy się do roku 1863 , w którym wybuchło powstanie listopadowe wiemy , że umarło tam wiele osób poświęcając się dla ojczyzny . Autorka książki była sama zaangażowana w te wydarzenie między innymi brała udział w służbach pomocniczych powstania , wykonywała wiele niebezpiecznych misji kurierskich . Eliza Orzeszkowa napisała ten utwór ( nowele) na podstawie wspomnień powstania . Tytuł noweli ,,GLORIA VICTIS” po przetłumaczeniu znaczy ,, chwała zwyciężonym” . Wszystko zaczęło się w maju 1863 roku w Polesiu Litewskim . Najważniejszymi bohaterami są : Jagmin , Maryś Tarłowski , Aniela Tarłowska oraz Romuald Traugutt . Narratorem w noweli jest przyroda , która była świadkiem wydarzenia , opisuje ona bardzo emocjonującą akcje i bohaterów. Stosunek narratora w kierunku bohaterów powstania styczniowego istnieje pozytywny , przyroda chwali ich oraz traktuje w charakterze największego przykładu miłości do ojczyzny i oddaniu się w imię wolności . Akcja zaczęła się po pięćdziesięciu latach od zakończenia walk . Pewnego razu ciepły wiatr zawitał w lesie na Polesiu litewskim i rozpoczął witać się z świerkami , dębami oraz brzozami . Wiatr dostrzegł od razu zaciekawiając się pagórkiem z krzyżem chcąc poznać historię , drzewa niezwłocznie rzekły , że jest to mogiła osób , które zmarły bardzo młodo . Wiatr bardzo chciał usłyszeć dawne zdarzenie po to , aby rozprowadzić jej do wszystkich na całym obrębie świata . Pierwszy rozpoczął opowiadać antyczny , potężny dąb o kilkuset ludziach , którzy przybyli na polane . Mieli oni charakterystyczne czworokątne czapki barwy amarantowej lub chabrowej oraz młodociane lata . Żołnierze zdecydowali rozbić tutaj obóz . Wówczas stworzyli obóz oraz z gałęzi kilka namiotów zatem dla wodza , przyszłych rannych , lepszych koni . Jednocześnie tego dnia przyrządzili wieczerze na której po przekąszeniu razem zaśpiewali pełną ,, skargi, ufności i prośby” przeszywającą pieśń . Wieczorami gotowali posiłki potem śpiewali pieśni . Zarządcą oddziału znajdował się Romuald Traugutt ,, człowiek świętego imienia ” poświęcił swoje życie , rodzinę ( żonę , dzieci) aby przeciwstawić się zaborcy . Dowiadujemy się iż wódz nie znalazł się w grupie mogiły . W oddziale znajdowało się dwóch młodych mężczyzn byli to Maryś Tarłowski i Jagmin . Wiemy , że Jagmin był zakochany w siostrze Marysia ( Anielce) . Charakterystyczną cechą Jagmina była siła , a Marysia delikatność i uroda . Głos Traugutta był porównany do głosu Leonidasa . Wojownicy znajdujący się na polanie istnieli muskularni , mocni ,silni , odważni składali się z ochotników . Ich wspólną cechą , ideą była walka o wolność . Traugutt wyznaczył Jagmina ( został on porównany do Herkulesa i Scypiona ) na czele jazdy . Maryś był wykształcony ( dąb ofiaruje go niezwykłą sympatią) czyli naukowiec zajmujący się biologią i przyrodą

„Gloria victis” to tytuł zbioru nowel autorstwa Elizy Orzeszkowej. Wszystkie utwory dotyczą powstania styczniowego. Autorka opublikowała tę książkę w roku 1910, kiedy złagodzono restrykcje dotyczące cenzury na terenie zaboru rosyjskiego. Pierwotnie zbiór miał nosić tytuł „1863”, nawiązując do daty wybuchu powstania styczniowego.
W owym zbiorze znajdziemy nowele pod tytułem „Oni”, „Oficer”, „Hekuba”, „Bóg wie kto”, a w późniejszych wersjach także trzy opowiadania: „Dziwna historia”, „Śmierć domu”, „Panna róża”.
Jednym z najważniejszych utworów w publikacji Orzeszkowej jest – dzieląca tytuł z całym zbiorem – nowela „Gloria victis”. Słowa te wywodzą się z języka łacińskiego i oznaczają „chwała zwyciężonym”. Była to dewiza wyrażająca najwyższy wyraz czci poległym powstańcom, którzy zginęli za wolność. Wyrażenie to było najpopularniejsze właśnie w okresie postania styczniowego, jednak później używano go również w innych okolicznościach, na przykład do oddania hołdu zamordowanym w Katyniu. Wyrażenie „gloria victis” jest parafrazą dla zwrotu „vae victis” – „biada zwyciężonym”.
Warto przypomnieć sobie kilka faktów z powstania styczniowego, które choć zakończyło się klęską, dało pośrednio długofalowe skutki, dzięki którym Polacy odzyskali utraconą wolność. Za datę wybuchu powstania uważa się 22 stycznia 1863 roku, kiedy Tymczasowy Rząd Narodowy ogłosił Manifest w Królestwie Polskim, (na Litwie 1 lutego). Powstanie trwało do jesieni 1864 roku, było największym i najdłużej trwającym polskim powstaniem narodowym. Pomimo początkowego braku pomocy i wsparcia, później zyskało poparcie opinii publicznej i innych państw. Ta partyzancka wojna z rosyjskim zaborcą była brutalna i pochłonęła wiele ofiar. Tysiące ludzi poległo, zostało straconych, zesłanych na Syberię do łagrów oraz emigrowało. W powstaniu styczniowym można było zauważyć wyraźny podział na klasy społeczne, które nie współpracowały ze sobą. Partyzanci często nie uzyskiwali pomocy i wsparcia od chłopów, swych rodaków. Oprócz strat w ludziach, wojska rosyjskie zniszczyły też wiele wsi i miast oraz drogocenne dobra kulturalne. Powstanie styczniowe zakończyło się klęską militarną, ale niekoniecznie polityczną. Dla polskich autorów z kolei było inspiracją do tworzenia licznych utworów. Spośród tych autorów wymienić można Stefana Żeromskiego, Władysława Lecha Terleckiego, Marię Dąbrowską oraz oczywiście Elizę Orzeszkową.
Nowela „Gloria victis” określana jest mianem „wspomnieniowej”, gdyż powstała niemal pięćdziesiąt lat po upadku powstania. Ważnym aspektem w kontekście tego utworu jest fakt, że Eliza Orzeszkowa sama brała udział w powstaniu styczniowym (miała wówczas dwadzieścia dwa lata), wspierając partyzantów w służbach pomocniczych. Była aktywnie zaangażowana w zryw narodowowyzwoleńczy jako łączniczka. Jej mąż (Piotr Orzeszko) również był powstańcem, za co został zesłany na Syberię. Kobieta pomogła Romualdowi Trauguttowi, pseudonim „Michał Czarnecki”. Był to polski generał, przywódca powstania styczniowego, który stoczył wiele bitew. Eliza Orzeszkowa udzieliła mu schronienia w swym majątku Ludwinowo pod Kobryniem i pomogła uciec poza granice Królestwa Polskiego. Doświadczenia z tego okresu przełożyły się na fakt, że Orzeszkowa stała się orędowniczką programu pozytywistycznego i działaczką społeczną. Swoją nowelę „Gloria victis” autorka kierowała do młodzieży, której chciała przypomnieć wysiłek powstańców. Głęboko wierzyła, że nie powinien on być zapomniany, zwłaszcza w ówczesnym okresie rusyfikacji, wynarodowienia Polaków. Kolejną przyczyną wydania noweli był ogólnokrajowy społeczno-narodowy zryw z 1905 roku, zwany „rewolucją rosyjską”. Owo wydarzenie przypominało autorce powstanie styczniowe.
Nowela jest dość specyficzna i różni się od innych utworów dotyczących tej tematyki. Autorka dokonała antropomorfizacji lasu, nadała drzewom i innej roślinności cechy ludzkie. W retrospekcjach drzew, które są zbiorowym narratorem, wyrażane są wspomnienia tego, czego były świadkami. Swą opowieść snują wiatrowi, który poznaje historię zbiorowej mogiły poległych przed laty powstańców. To właśnie wiatr wykrzykuje słynną maksymę „gloria victis”, aby wyrazić fakt, że przegrana „fizyczna” może być jednocześnie zwycięstwem moralnym. Znamy już wszelkie ważne fakty historyczne oraz genezę utworu, przejdźmy więc do jego szczegółowego streszczenia.
Akcja noweli zaczyna się w roku 1863. Poznajemy wiatr, który ma cechy ludzkie – jest ciekawski, lubi słuchać różnych historii, które przekazuje dalej. Zbiera baśnie, minione dzieje i krzyki umarłych. Wiatr przyleciał na Polesie Litewskie – cudownie zazieleniona, niemal bezkresna kraina. Uwagę wiatru przykuł las, którego uważał za swego przyjaciela. Drzewa i wiatr przenikają się wzajemnie, oplatają i snują opowieści. Jest zachód słońca, który oblewa okolicę feerią tęczowych barw. Wiatr jest delikatny i subtelny, nie mąci ciszy, ale rozczesuje z pietyzmem włosy traw i zbóż na polach oraz taflę wody Kanału Królewskiego. Przelatując nisko nad ziemią, wiatr widzi swego dawnego przyjaciela (las), z którym nie widział się pół wieku. Drzewa ucieszyły się na widok wiatru. Ten wita się serdecznie ze świerkami, brzozami, olchami i potężnymi dębami, po czym pyta, co widziały interesującego w ostatnich latach. Zlęknione przykrymi wspomnieniami drzewa początkowo milczą. Wiatr jeszcze przed opowieścią wyczuwa zapach krwi, jaki wydziela ziemia, słyszy jęki mordowanych, stukoty końskich kopyt i echa bitwy. Ciekawość zefirka wzbudził dziwny kopiec ziemi, który z pewnością stworzyła ludzka ręka. Na jego szczycie widnieje mały i lichy krzyż. Przemówili chórem potężny i wysoki dąb, smukła brzoza oraz świerk, którzy uświadomili przyjaciela, że to jest mogiła. Mogiła ogromnych rozmiarów z maleńkim krzyżykiem wywołała zdziwienie przybysza. Drzewa kolejno opowiadają, że w owej mogile spoczywa wiele poległych ludzi – bezimienni bohaterzy bez pomników. Liliowe dzwoneczki i róża dodają, że ludzie ci byli bardzo młodzi i zmarli w cierpieniu. Róża, rosnąca nieopodal, celowo upuszcza od lat na grób swoje płatki, aby ukoronować to smutne miejsce, z kolei lilie odmawiają pieśń żałobną. Zdruzgotany opowieścią wiatr „przysiadł” na pagórku mogiły. Ludzie nie mogli go ujrzeć, jednak roślinność widziała wyraźnie jego półprzezroczyste oblicze. Jego ciało jest utkane z kryształu i szronu, potrafi się rozciągać na duże odległości i odbija iskierki padającego słońca. Widmowe skrzydła, niezwykle rozłożyste, mienią się blaskiem, a włosy przypominają pajęczą nić. Zefir wyraża swoją błagalną prośbę ku drzewom, które są świadkami dziejów ziemi, stróżami mogił, aby opowiedziały mu tę straszliwą historię. On obiecuje, iż przekaże ją dalej, nie powinna bowiem być nigdy zapomniana. Nadchodził wieczór, kiedy stary dąb rozpoczął opowieść.
Jest piękny maj, kwitną konwalie, ptaki radośnie śpiewają, a wszystko wokół pokrywa zieleń traw. W lesie grupa kilkuset ludzi rozłożyła swój obóz. Byli gwarni, barwni, silni i mieli sporo oręża. Wszyscy byli bardzo młodzi i nosili dumnie czapki w kolorze amarantusa. Ludzie byli pełni zapału i nadziei, z ich oczu bił żar i energia, sprawiali wrażenie szczęśliwych. Towarzyszyły im liczne konie. Mężczyźni prędko zbudowali obóz, postawili prowizoryczne namioty z gałęzi, przygotowali miejsce dla koni, szpital dla rannych, a nad ogniskiem gotowali posiłki. Kiedy nastał wieczór, chórem śpiewali pieśni i hymny. Wodzem grupy był Romuald Traugutt (jest to postać historyczna, która istniała naprawdę). Mężczyzna opuścił swą żonę, dzieci i dostatnie życie, po czym wyruszył, aby brać czynny udział w powstaniu, walczyć o wolność narodu. Drzewa określają jego imię „świętym” i mówią o nim, jak o męczenniku. Oczy Romualda były zawsze zamyślone i smutne, a na jego twarzy widniał dziecięcy uśmiech; miał potężny głos niczym mityczny Leonidas. Mężczyzna był żołnierzem, biegłym w posługiwaniu się orężem i marzył tylko o odzyskaniu utraconej wolności narodu – był „wielkim mężem”. Drzewo snujące opowieść nieco zboczyło z tematu, prędko więc powróciło na główną oś historii. Pośród grupy w obozie był jeden mężczyzna (dwudziestoletni, nazywał się Marian Tarłowski), najmniejszy i najmłodszy ze wszystkich. Był wątłej budowy ciała, nie miał ani siły, ani urody, ani bogactwa. Stał się ulubieńcem dębu, gdyż wydawał mu się wątły, jak mała dziewczynka, a jego

„Gloria victis” to nowela Elizy Orzeszkowej, pochodząca ze zbioru o tym samym tytule. Po raz pierwszy książka została wydana w 1910 roku. Utwór mówi o pewnym epizodzie z powstania styczniowego i zbiorowej mogile zamordowanych partyzantów. Autorka dokonała antropomorfizacji wiatru i lasu, którzy snują opowieści o tamtym zatrważającym wydarzeniu.
Marian (Maryś) Tarłowski – główny bohater utworu. Jest to bardzo młody chłopak, niski, o drobnej budowie ciała. Ma niebieskie oczy, w kolorze niezapominajek, jasny odcień skóry i delikatne rysy twarzy. Sprawia wrażenie kruchego i słabego, mimo to mężnie staje do powstańczej walki w obronie narodu Polskiego. Chłopak jest wykształcony, lubi naukę i marzy, aby edukować ludzi z nizin społecznych. Kocha naturę, z pasją zbiera „skarby” do swojego zielnika, szanuje nawet najmniejsze robaczki oraz wszelkie żyjące istoty. Pośród drzew i zieleni znajduje ukojenie. Stroni od gwaru tłumu, zdecydowanie preferuje ciszę. Maryś stracił rodziców dawno temu, jego jedyną bliską osobą jest młodsza siostra Anielka, którą bardzo kocha. Jak podkreślają narratorzy noweli (drzewa) Tarłowski nie został stworzony do walki, powinien być umiłowanym w pokoju pacyfistą, niestety wybuch powstania zmusił go do mordowania wrogów. W przeciwieństwie do towarzyszy z oddziału partyzanckiego, Marian nie odczuwał radości ze zwycięstwa. Brzydził się walką i wszelkimi zwadami, które w jego opinii nadawały ludziom zwierzęcych instynktów. Mężczyzna wybiegał myślami daleko do przodu i zastanawiał się, czy kiedyś zapanuje pokój oraz, czy ludzie zaprzestaną w końcu toczyć wojny. Był marzycielem idealistą, którego los umieścił w niewłaściwym miejscu i o niewłaściwym czasie. Marian Tarłowski to też symbol młodości. Był najmłodszy spośród wszystkich powstańców z obozu. Eliza Orzeszkowa chciała za pomocą tego bohatera podkreślić fakt, jak wiele młodych osób, które miały przed sobą całe życie, marzenia i cele, zostało brutalnie zamordowanych podczas powstania. Ten drobny i słaby chłopak udowodnił swą odwagę, kiedy uratował życie przywódcy, Romualdowi Trauguttowi. Podczas walki kulminacyjnej walczył niczym lew, prędko jednak został postrzelony przez Rosjan, a następnie zabity w prowizorycznym szpitalu. Tarłowski to bohater tragiczny. Przymus i poczucie obowiązku sprawiły, że zginął za ojczyznę, a jego ciało umieszczono w zbiorowej mogile, na której widniał tylko mały, lichy krzyżyk.
Romuald Traugutt – jest to postać historyczna, czyli taka, która istniała naprawdę. Autorka, Eliza Orzeszkowa, jako łączniczka powstańców, udzieliła schronienia mężczyźnie i pomogła mu wydostać się poza granice kraju. Romuald urodził się 16 stycznia 1826 roku. Był polskim podpułkownikiem, generałem, dyktatorem powstania styczniowego, brał udział w licznych walkach (powstanie węgierskie 1848, wojna krymska 1853 i powstanie styczniowe 1863). W noweli jest przedstawiony jako postać wybitna, a jego imię jest określane jako święte. Traugutt potrafił przemawiać, wzniecając żar w sercach młodych powstańców. Motywował ich do walki i uświadamiał, że mogą w każdej chwili zginąć. Był lubiany i szanowany przez partyzantów. W prawdziwym życiu został aresztowany i przesłuchiwany, nie wydał jednak żadnego z powstańców. Romuald Traugutt zmarł 5 sierpnia 1864 roku, został skazany na

AUTOR:
Eliza Orzeszkowa (1841-1910) – polska pisarka z okresu pozytywizmu, uznawana za jedną z najwybitniejszych. W roku 1905 była nominowana do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Najbardziej znanym i cenionym utworem autorki jest powieść „Nad Niemnem”. Orzeszkowa była aktywnie zaangażowana w ruch emancypacyjny, była propagatorką wzoru „nowej kobiety”. W swych utworach poruszała tematykę narodowowyzwoleńczą, okupacyjną, mniejszości żydowskiej, religii i etyki. Autorka była też działaczką społeczną i łączniczką w powstaniu styczniowym.

TYTUŁ:
„Gloria victis”

RODZAJ I GATUNEK LITERACKI:
Epika → nowela

DATA PUBLIKACJI:
Utwór ukazał się w zbiorze nowel o takim samym tytule – „Gloria victis”, w roku 1910. Wcześniej nie było możliwe wydanie owej książki ze względu na panującą cenzurę.

CZAS I MIEJSCE AKCJI:
Akcja właściwa utworu toczy się w maju 1836. Jest to rok wybuchu powstania styczniowego (22 stycznia 1863 – październik 1864), Miejscem akcji są lasy Horeckie na Polesiu Litewskim oraz sąsiadująca polana, które stają się polem bitwy.

GENEZA UTWORU:
Eliza Orzeszkowa brała udział w powstaniu styczniowym jako łączniczka, pomagała partyzantom, gromadziła dla nich żywność, ukrywała ich (na przykład Romualda Traugutta), brała też udział w misjach kurierskich. Mąż – Piotr Orzeszko – również był aktywnym powstańcem, za co został zesłany na Syberię do pracy w łagrach. Te wydarzenia zmieniły życie Elizy, która po latach pragnęła przypomnieć o poświęceniu i heroizmie tego narodowowyzwoleńczego zrywu. Autorka za pomocą utworu składa hołd powstańcom, który oddali życie za ojczyznę. Orzeszkowa obawiała się, że ówczesna zrusyfikowana młodzież polska zapomni o poświęceniu swych rodaków. Bez wątpienia miała emocjonalny stosunek to tego utworu, który ma charakter wspomnieniowy.

PROBLEMATYKA:
„Gloria victis” opowiada o tragicznym epizodzie z powstania styczniowego, kiedy to przeważnie młodzi ludzie zostali wymordowani przez wojska rosyjskie, mające przewagę liczebną. Odział partyzantów początkowo osiągał zwycięstwa, które rozpalały w sercach walczących żar nadziei. Niestety, ich ostatnia walka zakończyła się klęską. Powstańcy nie mieli żadnych szans w starciu ze stukrotnie liczebniejszym wojskiem Rosjan. Eliza Orzeszkowa opowiada o odwadze, młodości i bohaterstwu. Przedstawia powstanie styczniowe jako coś koniecznego, słusznego – była to walka o wolność. Autorka najbardziej starała się podkreślić tragizm młodych ludzi, pełnych siły, nadziei i marzeń, którzy zostali

1.Przybycie wiatru na Polesie Litewskie po wieloletniej nieobecności.

2.Dostrzeżenie mogiły na polanie.

3.Opowieść drzew i kwiatów leśnych o wydarzeniach związanych z nią.

4.Pierwsza opowieść starego dębu.

a) Historia o przybyłych na polane oddziałów kilkuosobowego oddziału wojsk złożonych z powstańców.

b) Przedstawienie postaci Romualda Traugutta jako męczennika, opuszczającego rodzinę, aby walczyć o niepodległość ojczyzny.

c) opis dowódcy jazdy Jagmina, pięknego młodzieńca przypominającego z postawy Herkulesa. Młodzieniec mieszkający w domu w pobliżu lasu, który za sprawą Traugutta został dowódcą

d) opis postaci Marysia i Anielki, rodzeństwa nierozłącznego, pasjonatów przyrody, przybyłych do miasteczka niedawno.

e) relacja rodzeństwa z Jagminem; przyjaźń mężczyzn i początek uczucia miłości między Jagminem a Anielką

f) niezmienna decyzja Marysia o dołączeniu do wojsk

g) obietnica Jagmina złożona Anielce o opiekę i towarzystwo dla brata

5.Opowieść świerku

a) Opis powstańczych walk z Rosjanami i ich skutki

b)Zgromadzenia na polanie w celu podziękowania za poświęcenie, wysiłek i odwagę

c)Szczególne wydarzenie, pochłania Marysia wywoł

Po pięćdziesięciu latach wiatr, który dotychczas zwiedzał świat i roznosił wieści przybywa na Polesie Litewskie. Rozpoznał to miejsce od chwili kiedy przelatywał nad wodami, które były jemu znajome a był to Kanał Królewski. Mimo długiego czasu rozłąki on i jego przyjaciel las rozpoznali w sobie przyjaciół. Wiatr poprosił swoich leśnych przyjaciół, aby opowiedzieli mu o wydarzeniach, które miały miejsce podczas jego nieobecności. Poczuł, że w tym miejscu rozegrały się jakieś straszne i niecodzienne sprawy. Jego szczególną uwagę przykuła mogiła znajdująca się na polanie z małym krzyżem. Po drzewach i leśnych kwiatach przeszedł dreszcz, kiedy to wiatr wspomniał o mogile. Przyjaciele poinformowali wiatr, że pod tę mogiłę śpi wiele bezimiennych oraz mężnych serc, które umarły młodo i w mękach. Wiatr prosi swoich przyjaciół, aby przybliżyli mu historię, która kryje się za mogiłą, gdyż chce ją rozgłosić po świecie.

Pierwszy zabrał głos stary dąb. Swoją historię rozpoczyna od momentu przybycia powstańców na polanę, gdzie rozłożyli obóz, miało to miejsce latem. Było ich kilkuset, a jedyną rzeczą z ubioru jaką mieli wspólną były czapki czworokątne o barwie polnych chabrów. Natomiast wspólną cechą wszystkich była młodość. Wśród rozłożonych obozów znajdował się jeden dla wodza, drugi dla lepszych koni, a trzeci dla przyszłych rannych. Dąb przybliża również postać wodza jakim był Romuald Traugutt. Uznaje go za osobę świętą, gdyż opuścił on swoją żonę i dzieci, a także swój majątek i radość życia. wszystko to porzucił, aby walczyć o ojczyznę. Dąb zaznacza, że nie śpi on w tej mogile na polanie, ale gdzieś daleko. Stary dąb opisał także wygląd przywódcy – czarnowłosy mężczyzna z oczami myśliciela mądrymi, ale smutnymi i uśmiechem świeżym niczym u dziecka. Głos Traugutta dąb porównał do głosu Leonidasa – przywódcy w bitwie pod Termopilami. Zestawia takie porównanie, gdyż jego pra-pra-ojcom opowiadały o Leonidasie pra-pra-wiatry. Na tym dąb kończy opis postaci przywódcy, a zaczyna opowieść o dowódcy jazdy konnej – Jagminie. Stary dąb dokładnie pamięta okoliczności w jakich młodzi powstańcy znaleźli się na polanie, mówi on: ,, Piękny maj był na świecie, kiedy tu przyszli. Konwalie kwitły obficie jak nigdy, niedaleko stąd nad błękitną strugą w kalinowych krzakach śpiewał słowik. Zielono było na tej polanie od młodych traw i paproci, kwiecisto od konwalii i róż dzikich, wonnie, złoto i ciepło od wiosny. Gdy oni przyszli, uczyniło się na niej szumnie, dumnie i wesoło. Tak, tak, wesoło.” Jagmin według dębu był młodzieńcem o postawie Herkulesa i o rysach Scypio rzymskiego. Dom jego znajdował się niedaleko od polany, a cały opleciony był bluszczem. Jagmin jako dowódca jazdy zasiadał na koniu arabskim. Szczególnym zainteresowaniem stary dąb darzy chłopca, którego określa mianem ,,mój mały”. mowa tu o Marysiu nazywanym wśród kolegów małym Tarłowskim. drzewo mówi o nim z prawdziwą sympatią. Przyznaje, że to on jest ulubieńcem, ponieważ jest wątły i drobny, a urodę łagodną i nieśmiałą niczym u dziewczyny. Był to mężczyzna, który niedawno skończył lat dwadzieścia i mieszkał w okolicach lasy dawno temu, lecz później wyjechał, aby teraz wrócić. Nie wrócił jednak sam, a z młodszą siostrą Anielką, tak samo drobną i o podobnych rysach jak on. Dąb słyszał także, że umarli im wszyscy bliscy i zostali oni sami. Było to rodzeństwo praktycznie nierozłączne. Razem pracowali, razem się uczyli i oboje byli pasjonatami przyrody. Wkrótce rodzeństwo zawarło przyjaźń z Jagminem, owym dowódcą wojsk konnych. Lecz między nim a Anielką można by przypuszczać, że zaczynało łączyć ich coś więcej niż przyjaźń. W opowieści dąb wspomina o poruszającej rozmowie pomiędzy trójką przyjaciół. Jagmin przybywa z wieścią, że za dziesięć dni rozpoczną się walki z Rosjanami. Maryś informuje pozostałą dwójkę, że nie zmienia zdania co do podjętej decyzji w sprawie dołączenia do wojsk. Tego samego dnia wieczorem Anielka odbyła rozmowę z Jagminem

Gloria Victis — Rozprawka

Za wolność można zapłacić nawet największą cenę.

Wolność dla każdego ma inne znaczenie. Niektórzy wolność uważają za brak kontroli, inni za możliwość wyznawania swojej wiary a jeszcze inni za po prostu możliwość wypowiedzenia swojego zdania. Wiemy jednak na pewno, że wolność jest czymś, co każdy pożąda, ponieważ to ona czyni nas szczęśliwymi. O wolność walczyło się od wieków, a dalej w pełni jej nie wywalczyliśmy. Dalej na świecie jest zakazywana wolność słowa niektórym grupom społecznym, panuje niewolnictwo oraz krwawe wojny. Teraz możemy zadać sobie pytanie, dlaczego coś, co jest tak pożądane przez społeczeństwo, nie jest powszechne w każdym zakątku świata? Tego niestety nie wie nikt. Możliwe, że ludzie z natury chcą mieć władzę, dominację. Jednak to każdy interpretuje inaczej. Wróćmy do głównej tezy, czyli jaką dokładnie cenę potrafimy zapłacić za wolność? Niebywale wielką i to właśnie teraz mam zamiar udowodnić.

Zacznijmy od lektury „Gloria Victis”, której głównym tematem jest walka o wolność narodu polskiego. Sama lektura opowiada część powstania styczniowego. Przedstawieni nam bohaterzy w poczuciu obowiązku walczą o wolność. Mamy tutaj ukazaną postać Marysia. Jest to uczony, który osiągnął naprawdę wiele, jednak rzucił wszystko, aby wziąć udział w powstaniu. Nie dlatego, że chciał tylko dlatego, że poczucie obowiązku wobec bronienia mu ojczyzny kazało mu iść i walczyć. Tragicznie ginie oddając największą cenę za wolność, cenę własnego życia. Oczywiście lektura ma jeszcze innych wspaniałych bohaterów jak Jagmin uważany za żołnierza idealnego. Zawsze wykonuje rozkaz i broni swoich bliźnich jednak chciałabym się skupić na samej postaci Marysia. Maryś pokazuje, że cena życia jest niczym, przy walce o tak ważną rzecz, jak wolność co potwierdza tezę.

Przejdźmy teraz do historii walki o wolność słowa. W dawnych czasach wolność słowa istniała jedynie w wyższych sferach. Chłopi nie mogli mieć własnego zdania, a nawet jeśli je mieli, to nikt się z nim nie liczył. Słowo szlachty było tylko trochę mniej ważne od słowa władcy. Ludzie z ni

„Gloria victis” to nowela, która przejawia cechy opowiadania, autorstwa Elizy Orzeszkowej. Utwór po raz pierwszy był dostępny w zbiorze literackim o identycznym tytule.
Co oznacza tytuł utworu? Słowa te można przetłumaczyć na chwała zwyciężonym.
Dlaczego tekst można zaliczyć do opowiadania?
„Gloria victis” zawiera niewielką ilość bohaterów, brakuje zbędnych wątków, które nie zmieniłyby sensu fabuły. Autorka przedstawia przyrodę, która wydaje się wręcz bajkowa i szczegółowo opisana, co jest właściwie dla nowel, występuje także kontrast dwóch bohaterów. Narrator występuje w trzeciej osobie. Autorka wprowadziła wyrazistych bohaterów, których los interesuje czytelnika.
Nowela ta została opublikowana w 1910 roku, a w zbiorze opowiadań pojawiły się takie dzieła, jak: „Oficer”, a także „Bóg wie kto”. Narratorem w noweli jest natura, co jest doskonałym zabiegiem, aby potrzymać wszechwiedzę narratora. Natura, czyli pojedyncze drzewa i byliny, ale również wiatr zostały upersonifikowane, czyli Eliza Orzeszkowa nadała im ludzkie cechy, dlatego odczuwają emocje i komunikują się między sobą. Dzięki tak rozbudowanej przyrodzie, autorka stworzyła baśniową stylizację; pisarka przykładowo porównała ciosy szabel do błyskawic.
Warto zauważyć, że narracja nie została poprowadzona w sposób chronologiczny, lecz zachowała zwięzłość.
Dzieło zbudowane zostało przez autorkę na fundamentach pozytywizmu, widzimy wątek historyczny, przecież wspomniano Romualda Traugutta, a także powstanie styczniowe. Dostrzec można również motyw pracy u podstaw, ale w kontekście edukacyjnym, ponieważ Maryś otrzymał staranne wykształcenie; poeci rzymscy nie byli młodzieńcowi obcy, fascynowała go przyroda. Kolejnym kontekstem pracy u podstaw jest poświęcenie dla dobra społeczeństwa, czego dokonuje Maryś Tarłowski, gdy dołącza do walk, a następnie ginie.
Eliza Orzeszkowa kreuje bohaterów na zasadzie przeciwieństwa, Maryś to delikatny i wrażliwy chłopaczyna, w opozycji do niego stoi odważny i wyniosły Jagmin. Maryś decyduje się na walkę w powstaniu, mimo dylematu, następnie ginie, a drugi z mężczyzn cechuje się bezkompromisową gotowością do walk i imponującą odwagą. Obu panów jednak połączyła jedna sprawa, czyli ukochanie Anielki, siostry piorunująco podobnej do Marysia, a także ukochanej Jagmina. Trójka postaci żyła w dobrej relacji, między Anielą a Jagminem kwitło uczucie, a brat dziewczyny przyjaźnił się z wybrankiem jej serca. Pasuje to do motywu miłości.
A jak wygląda powstanie styczniowe w „Glorii victis”?
Eliza Orzeszkowa to bez cienia wą