Mitologia, część I Grecja

Najważniejsze informacje o lekturze

Autor i rok wydania

• Autor: Jan Parandowski, polski pisarz, eseista i tłumacz, znany z popularyzacji kultury antycznej.
• Rok wydania: 1924, co czyni tę książkę jednym z klasycznych dzieł literatury polskiej dotyczących mitologii.

Gatunek i rodzaj literacki

• Gatunek: Mitologia, która jest zbiorem opowieści o bogach, herosach i mitologicznych stworzeniach.
• Rodzaj literacki: Epika, ponieważ opowieści te mają charakter narracyjny i opisują wielkie czyny oraz przygody bohaterów.

Czas i miejsce akcji

• Miejsce akcji: Starożytna Grecja, w tym mityczne miejsca takie jak Olimp, siedziba bogów, oraz różne krainy znane z mitologii, jak Kreta czy Troja.
• Czas akcji: Czas mityczny, nieokreślony, co oznacza, że opowieści te nie są osadzone w konkretnym czasie historycznym, lecz w świecie wyobraźni, gdzie bogowie i herosi przeżywają swoje przygody.

Główni bohaterowie

• Zeus: Najważniejszy z bogów, władca nieba i ziemi, symbol sprawiedliwości i porządku. Często przedstawiany jako postać o potężnej posturze, z piorunem w ręku.
• Hera: Żona Zeusa, bogini małżeństwa i rodziny, znana z zazdrości i mściwości wobec kochanek Zeusa.
• Atena: Bogini mądrości, sztuki i wojny, patronka miasta Ateny, uosabia inteligencję i strategiczne myślenie.
• Apollo: Bóg sztuki, muzyki, poezji i słońca, często przedstawiany z lirą, symbol harmonii i piękna.
• Artemida: Bogini łowów, przyrody i księżyca, siostra bliźniaczka Apolla, symbolizuje niezależność i dzikość.
• Posejdon: Bóg mórz i oceanów, brat Zeusa, przedstawiany z trójzębem, kontroluje wody i jest patronem żeglarzy.
• Hades: Bóg podziemi i zmarłych, opiekun dusz, rządzi krainą umarłych, często przedstawiany z Cerberem, trójgłowym psem.

Problematyka i główne motywy

• Motywy: Walka dobra ze złem, potęga bogów, przeznaczenie, mi�

Jak wyglądał początek wszechświata w greckich wierzeniach?

W greckiej kosmogonii wszystko zaczyna się od Chaosu – bezkształtnej otchłani pełnej potencjału. Z tej pustki wyłaniają się pierwotne bóstwa:

• Gaja (Ziemia) – matka wszystkich form życia
• Tartar – czeluść podziemna
• Eros – siła przyciągania i miłości
• Ereb – personifikacja ciemności
• Nyx – ucieleśnienie nocy

Gaja samodzielnie rodzi Uranosa (Niebo), który staje się jej małżonkiem. Ich potomstwo to:
– 12 Tytanów (w tym Okeanos, Hyperion, Kronos)
– 3 Cyklopów (Brontes, Steropes, Arges)
– 3 Sturękich Hekatonchejrów (Kottos, Briareos, Gyges)

Dlaczego Kronos stał się bogiem czasu?

Kronos (Chronos), najmłodszy Tytan, otrzymuje od Gai sierp ze stalą adamantową. Atakuje Uranosa podczas snu, odcinając mu genitalia i wrzucając je do morza. Z krwi zranionego boga rodzą się:
– Erynie (Alekto, Megajra, Tyzyfone) – boginie zemsty
– Gigantomowie – olbrzymi z wężami zamiast nóg
– Meliady – nimfy jesionów

Jak wyglądała wielka wojna olimpijskich bogów?

Tytanomachia – 10-letnia walka między Kronosem a Zeusem – to najkrwawszy konflikt w mitologii. Strony konfliktu:

Kluczowe bitwy:
1. Atak na Othrys – górską siedzibę Tytanów
2. Sturęcy rzucają 300 głazów naraz
3. Zeus uwalnia Briareosa z Tartaru
4. Ostateczna klęska Kronosa – zesłanie do Tartaru

Co się stało z bogami po zwycięstwie Zeusa?

Nowy porządek świata ustalony przez trzech braci:
– Zeus – niebo i władza nad wszystkimi bogami
– Posejdon – morza i trzęsienia ziemi
– Hades – podziemia i bogactwa mineralne

Bogowie olimpijscy tworzą dwór:
– Hera (małżeństwo)
– Demeter (plony)
– Hestia (ognisko domowe)
– Apollo (słońce, sztuka)
– Artemida (łowiectwo)
– Ares (wojna)
– Atena (mądrość)
– Hefajstos (kowalstwo)
– Afrodyta (miłość)
– Hermes (handel)
– Dionizos (wino)

„Witajcie, bogowie młodej krwi! Niech wasza władza będzie mądrzejsza niż nasza” – ostatnie słowa Kronosa według „Teogonii” Hezjoda

Jak mit o Persefonie tłumaczy zmianę pór roku?

Szczegółowy przebieg mitu:
1. Hades zakochuje się w Korze (Persefonie) widząc ją zbierającą narcyzy
2. Za zgodą Zeusa porywa ją rydwanem zaprzężonym w czarne konie
3. Demeter 9 dni błąka się po świecie z pochodniami
4. W Eleusis przyjmuje postać staruszki i wychowuje Demofona
5. Hekate słyszy krzyk Kory i informuje Demeter
6. Zeus zmusza Hadesa do oddania Kory, ale ta zjadła 4 pestki granatu
7. Kompromis: 4 miesiące w Hadesie (zima), 8 miesięcy z matką

Jak Prometeusz stał się patronem ludzkości?

Działania Tytana:
1. Lepi człowieka z gliny zmieszanej z łzami
2. Uczy ludzi rzemiosła, matematyki i medycyny
3. Podczas uczty w Mekone dzieli byka na dwie części:
– Mięso ukryte pod skórą
– Kości przykryte smalcem
4. Zeus wybiera pozornie lepszą część (kości), ustanawiając zwyczaj ofiar
5. Prometeusz kradnie ogień w pustym łodydze kopru
6. Kara: przykucie do Kaukazu, codzienna męka orła

Co naprawdę znajdowało się w puszce Pandory?

Zeus zleca Hefajstosowi stworzenie pierwszej kobiety. Każdy bóg obdarowuje ją darem:
– Afrodyta: uroda
– Hermes: kłamstwa i chytrość
– Atena: umiejętność tkania
– Hera: ciekawość

Zawartość naczynia (w oryginale pithos – duży dzban):
1. Starość
2. Choroby
3. Szaleństwo
4. Zazdrość
5. Złośliwość
6. Nienawiść
7. Głód
8. Nadzieja (zostaje