Menu lektury:
Przedwiośnie
XX-lecie międzywojenne – o epoce
Dwudziestolecie międzywojenne to okres w historii, który trwał od momentu odzyskania przez nasz naród niepodległości – rok 1918 (koniec pierwszej wojny światowej), aż do wybuchu drugiej wojny światowej – 1939 r. Daty są te same dla Europy, co dla Polski. Lata te są niezwykle istotne z punktu widzenia literatury i sztuki. Możemy tam dostrzec oryginalność, jak i ogromne zróżnicowanie. Z tego właśnie względu nie możemy krótko jej scharakteryzować, tak jak na przykład romantyzm, czy też inne epoki. Tam było można wyróżnić takie najważniejsze elementy. Tutaj już nie do końca. Dzięki swojej różnorodności dwudziestolecie międzywojenne powszechnie uznawane jest za początek sztuki dwudziestego wieku). Wiele jest również książek pisanych współcześnie o tamtych czasach. Aby lepiej wniknąć w ten krótki czas, należy przypatrywać się poszczególnym grupom, a nie całemu ludowi. Pomimo swojego niezwykle krótkiego okresu trwania, można w nim znaleźć liczne wydarzenia zarówno historyczne, jak i artystyczne, literackie oraz filozoficzne.
Najważniejszymi ugrupowaniami powstałymi w tej epoce były:
– Skamander – związani z nim byli wybitni twórcy tacy jak Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Julian Tuwim, Kazimierz Wierzyński oraz Jarosław Iwaszkiewicz. Nazwę grupy poeci wzięli z napisanej przez Homera epopeji, którą zatytułował ,,Illiada’’. Nazwa ta konkretnie odnosi się do rzeki przedstawionej w utworze. W ten właśnie sposób chciano pokazać swoje silne przywiązanie do tradycji. Dzieła jego członków charakteryzowało proste, potoczne słownictwo, tematy, które dotyczyły spraw życia codziennego. Chętnie używali ironii, jak i żartu. Można ich było poznać po ogromnym entuzjazmie i energii. Przyświecała im idee mówiąca o aktualności poezji. W piśmie wydawanym przez nich mówili, iż chcą być poetami tak zwanego życia codziennego.
– Awangarda Krakowska – w jej skład wchodzili wspaniali twórcy tacy jak Jan Brzękowski, Jalu Kurek, Julian Przyboś, Adam Ważyk i Tadeusz Peiper. Przekonywali oni swoich odbiorców, że sztuka jest to intelektualna praca nad językiem. Bardzo duży nacisk kładli na miasto, które w dwudziestym wieku stało się główną przestrzenią życiową człowieka. Odrzucali oni stanowczo tradycję, a zamiast tego wychwalali współczesną cywilizację. Czuli, iż są zobowiązani do tworzenia nowych form w dziedzinie literatury oraz do rozbijania starych. Swoje manifesty, kótre dotyczyły sztuki, publikowali w ,,Zwrotnicy’’. Tam ukazało się słynne ,,Miasto, Masa, Maszyna’’ oraz inne dzieła takie jak ,,Punkt wyjścia’’, czy też ,,Metafora teraźniejszości’’. Najważniejszym hasłem tegoż ugrupowania było powiedzenie ,,3 x M’’, co oznaczało wspomniane wyżej ,,Miasto, Masa, Maszyna’’. Przez to wyrażano podziw, jak również ogromne zainteresowanie środowiskiem miasta, gdzie był rozwój cywilizacyjny oraz tętniące życiem fabryki. Bohaterem liryki miał być człowiek powstały z ,,masy społecznej’’, czyli zwykła, niczym niewyróżniająca się z tłumu postać.
Kiedy poznajemy nową epokę, warto jest zapoznać się z terminami, które ułatwią zrozumienie tamtejszych dzieł. Do takich najważniejszych w dwudziestoleciu międzywojennym możemy zaliczyć:
– katastrofizm – był on poglądem bardzo charakterystycznym w XX wieku. Przewidywał upadek kultury europejskiej. Miał być on spowodowany kryzysem wartości moralnych, filozoficznych lub też wywołany jakimś kataklizmem albo wojną. Krytykował współczesność. Więcej informacji o nim w prądach myślowych
– pastisz – była to imitacja cudzego stylu. Wierzono, że im bardziej wyrazisty on był, tym łatwiej można go było naśladować. Celem pastiszu miała być zabawa literacka, jak również wrażenie uznania pierwowzoru przez artystę
– parafraza – jest to przeróbka jakiegoś utworu literackiego. Zabieg ten polega na rozwinięciu dzieła lub też uproszczeniu treści w nich zawartych. Warto pamiętać, iż zachowane zostały pewne takie same elementy, co ułatwia znalezienie podobieństw do pierwowzoru
– persyflaż – wypowiedź (najczęściej jest ona literacka), która w ironiczny sposób nawiązuje do cudzego stylu. Pod z pozoru uprzejmymi treściami kryje się szyderstwo, a powaga stara się zamaskować kpinę
– parodia – jest to również naśladowanie tekstu – elementami takimi są – temat, styl w jakim został napisany, forma gatunkowa, poglądy artystyczno – ideowe oraz kompozycja. Ma ona na celu bawić, a jednocześnie bardzo często zdarza się, że ośmiesza
– groteska – jest to szczególny rodzaj komizmu. Deformacja obrazu zdecydowanie wykracza poza wszelkie zasady prawdopodobieństwa. Elementy są bardzo często przejaskrawione, absurdalne i karykaturalne
– psychoanaliza – wyjaśnia ona strukturę, rozwój oraz funkcjonowanie osobowości.
– psychoanalogizm – nie mylić z psychoanalizą, gdyż są to różne pojęcia. Jest to nurt występujący w prozie narracyjnej i dramaturgii tworzonej w dwudziestym wieku. Charakteryzowało go zainteresowanie procesem życia wewnętrznego
– relatywizm moralny – jest to prawo pojedynczej jednostki (każdego z nas) do rozsądzania problemów etycznych
– neoklasycyzm – był to kierunek poetycki obecny w dwudziestoleciu międzywojennym, który nawiązywał do dziedzictwa kulturowego z minionych epok, a szczególnie do literatury grecko – rzymskiej. Nie można też pominąć baroku i klasycyzmu. Przedstawicielem był Paul Valery – poeta pochodzący z Francji
Prądy myślowe, które miały wpływ na kształt ówczesnej literatury:
– freudyzm – nurt ten zyskał ogromną popularność w tamtejszym okresie. Pochodzi on od poszukiwań sposobów na leczenie nerwic u ludzi, patologii oraz lęków. Jego główną postacią, którą należy znać, był Zygmunt Freud. Starał się on poprzez wprowadzanie w stan hipnozy, analizowanie snów, skojarzenia, a nawet, co ciekawe, przez pomyłki językowe pacjenta. To wszystko miał pomóc w znalezieniu przyczyny, która pomogłaby z kolei pomóc w dalszych badaniach i szukaniu lekarstw oraz terapii mających na celu wyleczenie. Twórca odkrył, że psychika ludzka składa się z trzech warstw. Ego jest ,,reprezentacyjne’’ i powierzchniowe. Kieruje się rozumną myślą oraz uzależniona jest od społeczeństwa. Id – określił jako zbiór pożądań, które skrywają się w człowieku, choć on sam może ich nawet nie być do końca świadomy. Supergo – to inna, również nieuświadomiona część. Zakodowane są tam wzorce wymogów, pewnych norm religijnych, kulturowych i tradycyjnych
– behawioryzm – nazwa pochodzi od słówka behaviour, które oznacza postępowanie, zachowanie. Jego twórcy twierdzili, iż jesteśmy w stanie poznać człowieka poprzez obserwację jego zachowań i postępowań. Badanie wewnętrzne człowieka, czyli jego duszy i odczuć uważano za nieskuteczne i bezcelowe, gdyż wówczas nie można ich obiektywnie ocenić i sprawdzić. Główną postacią, którą należy kojarzyć z behawioryzmem jest John Watson
– egzystencjalizm – koncepcja, która proponowała inną od wyżej wymienionych definicję ludzkiego losu i istnienia. Jej twórcami byli Martin Heidegger, Albert Camus oraz Jean Paul Sartre. Byli pewni istnienia człowieka. Faktem było, iż żyjemy, jesteśmy wolni i tak jakby zawieszenie w przestrzeni kosmicznej, możemy przeżywać lęki egzystencjalne (związane były one ze strachem przed śmiercią, przed nieszczęściem i innymi podobnymi rzeczami). Stale obecne poczucie zagrożenia sprawia, iż życie staje się absurdem, że każdy egzystuje oddzielnie i tak naprawdę nigdy nie dowie się prawdy o drugim człowieku
– pragmatyzm – ten prąd filozoficzny z kolei był bardziej przyziemny. Preferował on praktyczne myślenie i działanie. Postaciami, które tutaj należy zapamiętać są William James oraz Charles Sanders Peirce. Według nich poznawanie, nauka i działanie powinny być w formie praktycznej.
– katastrofizm – była to tendencja, która głosiła szybki upadek świata. Przewidywała zagładę cywilizacji ludzkiej. Pogląd ten nie był jednak wymysłem zupełnie nowym, gdyż jeżeli się dobrze przyjrzeć, to już poprzednie epoki mówiły o podobnych wizjach. Jednak w dwudziestoleciu międzywojennym utwór autorstwa Oswalda Spenglera zatytułowany ,,Zmierzch Zachodu’’ i opisywana tam teoria narodzin, następnie rozwoju i upadku kultury, stała się niezwykle popularna. To sprawiło, iż zawarta tam koncepcja stała się modna.
Pisarze oraz poeci, którzy tworzyli w okresie dwudziestolecia międzywojennego:
Jan Brzechwa żył w latach 1899-1966
Józef Czechowicz żył w latach 1903-1939
Kornel Makuszyński żył w latach 1884-1953
Maria Dąbrowska żyła w latach 1889-1965
Witold Gombrowicz żył w latach 1904-1969
Bruno Jasieński żył w latach 1901-1938
Jarosław Iwaszkiewicz żył w latach 1894-1980
Maria Kuncewiczowa żyła w latach 1899-1989
Jan Lechoń żył w latach 1899-1956
Stefan Żeromski żył w latach 1864-1925
Bolesław Leśmian żył w latach 1877-1937
Józef Mackiewicz żył w latach 1902-1985
Stanisław Młodożeniec żył w latach 1895-1959
Andrzej Strug żył w latach 1871-1937
Julian Tuwim żył w latach 1894-1953
Albin Dziekoński żył w latach 1892-1940
Zofia Nałkowska żyła w latach 1884-1954
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska żyła w latach 1891-1945
Julian Przyboś żył w latach 1901-1970
Bruno Schulz żył w latach 1892-1942
Antoni Słonimski żył w latach 1895-1976
Zofia Charszewska żyła w latach 1909-1941
Stanisław Ignacy Witkiewicz żył w latach 1885-1939
Aleksander Wat żył w latach 1900-1967
Józef Weyssenhoff żył w latach 1860-1932
Kazimierz Wierzyński żył w latach 1894-1969
Antoni Marczyński żył w latach 1899-1968
Utwory napisane w okresie dwudziestolecia międzywojennego:
,,Sklepy cynamonowe’’ – zbiór opowiadań – autorem Bruno Schulz
,,Sanatorium pod Klepsydrą’’ – zbiór opowiadań – autorem Bruno Schulz
,,Ferdydurke’’ – powieść przełożona zostala na wiele języków. Już przed drugą wojną światową została uznana za wybitny utwór – autorem Witold Gombrowicz
,,Granica’’ – powieść, doczekała się dwóch ekranizacji – autorką Zofia Nałkowska
,,Dzieci ojczyzny’’ – opowiadania historyczne dedykowane młodzieży – autorką Maria Dąbrowska
,,Rok 1794’’ – jest to trylogia, w której skład wchodzą: ,,Ostatni Sejm Rzeczypospolitej’’, ,,Nil desperandum’’, ,,Insurekcja’’ – autorem Władysław Reymont
,,Żywe kamienie’’ – powieść – autorem Wacław Berent
,,Karmazynowy poemat’’ – zbiór poezji – autorem Jan Lechoń
,,Generał Barcz’’ – powieść polityczna – autorem Juliusz Kaden-Bandrowski
,,Noce i dnie’’ – powieść realistyczna – autorką Maria Dąbrowska
,,Kariera Nikodema Dyzmy’’ – powieść – autorem Tadeusz Dołęga-Mostowicz
,,Kordian i cham’’ – powieść, która bezpośrednio nawiązuje do utworu Juliusza Słowackiego zatytułowanego ,,Kordian’’ – autorem Leon Kruczkowski
,,Krzyżowcy’’ – powieść historyczna składająca się z czternastu tomów – autorką Zofia Kossak-Szczucka
,,Na tropach Smętka’’ – powieść reportażowa – autorem Melchior Wańkowicz
,,Szewcy’’ – dramat polityczny – autorem Stanisław Ignacy Witkiewicz
,,Przedwiośnie’’ – powieść polityczna – autorem Stefan Żeromski
,,O dwóch takich, co ukradli księżyc’’ – powieść młodzieżowa – autorem Kornel Makuszyński
,,Cudzoziemka’’ – powieść, która została przetłumaczona aż na czternaście języków – autorką Maria Kuncewiczowa
,,Lato leśnych ludzi’’ – powieść obyczajowa – autorką Maria Rodziewiczówna
,,Srebrne i czarne’’ – tom poetycki – autorem Jan Lechoń
,,Puszcza jodłowa’’ – nowela – autorem Stefan Żeromski
,,Pożegnanie jesieni’’ – powieść – autorem Stanisław Ignacy Witkiewicz
,,Laur olimpijski’’ – zbiór wierszy, których tematyka jest sportowo – olimpijska – autorem Kazimierz Wierzyński
,,Dzień jak co dzień’’ – poezja – autorem Józef Czechowicz
,,Popiół i perły’’ – zbiór wierszy – autorem Kazimiera Iłłakowiczówna
,,Europa’’ – dramat – autorem Jerzy Braun
,,Panny z Wilka’’ – opowiadanie – autorem Jarosław Iwaszkiewicz
,,Całe życie Sabiny’’ – powieść psychologiczna – autorką Helena Boguszewska
,,Dziewczęta z Nowolipek’’ – powieść – autorką Pola Gojawiczyńska
,,Rozmowa z ojczyzną’’ – tom wierszy – autorem Józef Łobodowski
Geneza i kontekst historyczny
,,Przedwiośnie”- Geneza utworu i gatunek
,,Przedwiośnie” jest powieścią napisaną przez Stefana Żeromskiego, wydana została w wrześniu 1924 roku. Tematyka powieści była bardzo aktualna, wiele z wydarzeń z książki pokrywało się z rzeczami na świecie sprzed paru lat, lub dopiero tworzącymi się. Rzeczywiście sytuacja Polski w tamtych latach nie była stała, reforma walutowa nie przyniosła oczekiwanego skutku. Dochodziło również do licznych manifestacji robotniczych. Nowo tworzącym się państwem zaczęły miotać wewnętrzne walki polityczne. Wojna z Rosją w 1920 roku, nie pomagała sytuacji Polski. Taki właśnie obraz ojczyzny otrzymujemy w ,,Przedwiośniu”. Nie jest on w żaden sposób koloryzowany, tylko przedstawia realia tamtych czasów. Powieść zaraz po wydaniu stała się dosyć popularna, lecz zarzucono Żeromskiemu sprzyjanie ruchom rewolucyjnym. Mimo tego, iż autor bronił się w swoich wypowiedziach i próbował nakierować czytelników na poprawną interpretację, została mu przypisana łatka rewolucjonisty komunistycznego, dopiero w dzisiejszych czasach, przy głębszej analizie, możemy dowodzić prawdy.
Sama powieść składa się z 3 części, z czego to część trzecia najbardziej pokazuje wydarzenia polityczne, dziejące się w Polsce, stąd powieść klasyfikujemy jako powieść polityczną. Stawia ona wiele pytań, na które nie utrzymujemy odpowiedzi bezpośrednio, tylko są one zadane ku czytelnikowi, aby nakierować go na dane poglądy polityczne. Przedstawia ona rzeczywistą sytuację społeczno -polityczną, stąd też właśnie tam a nie gdzie indziej ją klasyfikujemy. Sama książka prezentuje również różne koncepcje odbudowy Polski po zaborach, otrzymujemy szerokie spektrum reakcji poszczególnych ludzi, w różnym wieku i wykonujących odmienne zawody, na dane pomysły odrodzenia. ,,Przedwiośnie” Żeromskiego uznawane jest za jedną z najwybitniejszych powieści politycznych dwudziestolecia międzywojennego.
Czas i miejsce akcji
Opis czasu akcji w „Przedwiośniu” jest kluczowy dla zrozumienia całej powieści. Akcja rozgrywa się w pierwszych latach po zakończeniu I wojny światowej, co jest okresem niezwykle dynamicznym i pełnym zmian. To czas, kiedy Polska odzyskuje niepodległość po 123 latach zaborów, co jest wydarzeniem o ogromnym znaczeniu historycznym. W powieści czas akcji nie jest ograniczony do jednego roku, lecz rozciąga się na przestrzeni kilku lat, co pozwala na ukazanie ewolucji zarówno sytuacji politycznej, jak i społecznej w kraju.
Czas w „Przedwiośniu” ma przede wszystkim znaczenie realistyczne, ale można dostrzec w nim również elementy symboliczne. Tytułowe „przedwiośnie” to nie tylko pora roku, ale także metafora odrodzenia i nadziei na lepszą przyszłość dla Polski. Jest to okres przejściowy, pełen niepewności, ale i oczekiwania na nowe, lepsze czasy.
Miejsce akcji w „Przedwiośniu” jest równie istotne jak czas. Powieść rozpoczyna się w Baku, w Azerbejdżanie, co jest miejscem realnym i historycznie znaczącym, zwłaszcza w kontekście rewolucji bolszewickiej. Następnie akcja przenosi się do Polski, gdzie główny bohater, Cezary Baryka, doświadcza życia w odradzającym się kraju. Polska, przedstawiona w powieści, to kraj pełen kontrastów – z jednej strony zniszczony przez wojnę, z drugiej pełen nadziei i energii do odbudowy.
Akcja rozgrywa się w wielu miejscach, co podkreśla różnorodność doświadczeń bohatera. Od Baku, przez Warszawę, aż po Nawłoć – każde z tych miejsc ma swoje unikalne znaczenie i wpływa na rozwój fabuły. Przestrzeń w powieści jest zarówno otwarta, jak i zamknięta. Otwarte przestrzenie, takie jak podróże Cezarego, symbolizują poszukiwanie tożsamości i miejsca w nowym świecie. Zamknięte przestrzenie, jak domy czy mieszkania, odzwierciedlają z kolei intymność i osobiste dramaty bohaterów.
Znaczenie czasu i miejsca akcji w „Przedwiośniu” jest nie do przecenienia. Nie są one jedynie tłem wydarzeń, ale aktywnie wpływają na fabułę i rozwój postaci. Czas i miejsce wzmacniają przekaz książki, ukazując trudności i wyzwania, przed którymi stanęła Polska w okresie odbudowy niepodległości.
Czas akcji, osadzony w realiach historycznych, pozwala czytelnikowi lepiej zrozumieć kontekst wydarzeń i motywacje bohaterów. Miejsce akcji, z kolei, ukazuje różnorodność i złożoność polskiego społeczeństwa tamtych lat. Dzięki temu czytelnik może lepiej zrozumieć emocje i postawy bohaterów, a także poczuć atmosferę tamtych czasów.
Podsumowując, czas i miejsce akcji w „Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego są nieodłącznym elementem fabuły, które nie tylko kształtują wydarzenia, ale także wzmacniają przesłanie utworu. Dzięki nim powieść zyskuje głębię i autentyczność, a czytelnik może lepiej zrozumieć zarówno historyczny kontekst, jak i emocjonalne zmagania bohaterów. Warto zwrócić uwagę na to, jak Żeromski umiejętnie splata ze sobą te elementy, tworząc dzieło o uniwersalnym przesłaniu, które wciąż porusza i inspiruje kolejne pokolenia czytelników.
Bohaterowie
Cezary Baryka to postać dynamiczna, co oznacza, że zmienia się i rozwija w trakcie trwania powieści. Na początku poznajemy go jako beztroskiego chłopca, który dorasta w Baku, pod opieką rodziców. Jego ojciec, Seweryn Baryka, jest dla niego wzorem, a matka, Jadwiga, stanowi oazę spokoju i miłości. Cezary jest pełen energii i ciekawości świata, co często prowadzi go do kłopotów. Jego młodzieńcza buntowniczość i chęć doświadczania życia na własną rękę sprawiają, że nie zawsze słucha rad rodziców.
W miarę rozwoju fabuły, Cezary przechodzi znaczącą przemianę. Po wybuchu rewolucji w Rosji, jego życie ulega drastycznej zmianie. Traci rodziców, co jest dla niego ogromnym ciosem. Te tragiczne wydarzenia zmuszają go do szybkiego dojrzewania i podejmowania decyzji, które wcześniej były poza jego zasięgiem. Cezary staje się bardziej zamknięty w sobie, a jego buntownicza natura ustępuje miejsca refleksji i poszukiwaniu sensu życia.
Cezary Baryka pełni w utworze funkcję postaci tragicznej. Jego losy są naznaczone cierpieniem i stratą, a on sam często staje przed dylematami moralnymi, które nie mają łatwych rozwiązań. Jego postawa wobec życia jest pełna sprzeczności – z jednej strony pragnie wolności i niezależności, z drugiej zaś tęskni za stabilnością i bezpieczeństwem, które symbolizowali jego rodzice.
Ważną rolę w życiu Cezarego odgrywają postacie drugoplanowe, które wpływają na jego decyzje i kształtują jego światopogląd. Jedną z nich jest Seweryn Baryka, ojciec Cezarego. Seweryn to człowiek o silnym charakterze, który stara się przekazać synowi wartości takie jak honor, patriotyzm i odpowiedzialność. Jego wpływ na Cezarego jest ogromny, choć nie zawsze bezpośredni. Seweryn jest dla Cezarego wzorem do naśladowania, a jego śmierć pozostawia w sercu syna głęboką ranę.
Kolejną ważną postacią jest Jadwiga Baryka, matka Cezarego. Jadwiga to kobieta pełna ciepła i miłości, która stara się chronić syna przed złem świata. Jej troska i poświęcenie są dla Cezarego źródłem siły, a jej strata jest dla niego bolesnym doświadczeniem, które na zawsze zmienia jego podejście do życia.
Warto również wspomnieć o Laurze Kościenieckiej, kobiecie, która odgrywa istotną rolę w życiu Cezarego. Laura jest piękną i inteligentną kobietą, która wzbudza w Cezarym silne uczucia. Ich relacja jest skomplikowana i pełna napięć, co odzwierciedla wewnętrzne zmagania Cezarego z miłością i pożądaniem. Laura jest dla Cezarego symbolem niedoścignionego ideału, a jednocześnie źródłem frustracji i rozczarowania.
Inną istotną postacią jest Hipolit Wielosławski, przyjaciel Cezarego z czasów studiów. Hipolit to człowiek o pogodnym usposobieniu, który stara się żyć zgodnie z własnymi przekonaniami. Jego relacja z Cezarym opiera się na wzajemnym szacunku i zrozumieniu, choć ich poglądy na życie często się różnią. Hipolit jest dla Cezarego przykładem innego podejścia do życia – bardziej optymistycznego i pełnego nadziei.
Podsumowując, bohaterowie „Przedwiośnia” to postacie pełne życia i emocji, które wciągają czytelnika w wir swoich przeżyć i dylematów. Cezary Baryka, jako główny bohater, przechodzi znaczącą przemianę, która jest sercem całej powieści. Jego relacje z innymi postaciami, takimi jak Seweryn i Jadwiga Baryka, Laura Kościeniecka czy Hipolit Wielosławski, odzwierciedlają złożoność ludzkich uczuć i wyborów. Każda z tych postaci wnosi coś unikalnego do życia Cezarego, pomagając mu zrozumieć siebie i otaczający go świat.
Streszczenie
Wczesne lata Cezarego Baryki
Cezary Baryka, główny bohater powieści „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego, dorasta w Baku, w Azerbejdżanie. Jego ojciec, Seweryn Baryka, pracuje jako urzędnik, a matka, Jadwiga, zajmuje się domem. Cezary jest jedynakiem i dorasta w atmosferze dostatku i miłości. Wybuch I wojny światowej zmienia życie rodziny Baryków. Seweryn zostaje powołany do wojska, a Cezary pozostaje pod opieką matki. Wkrótce jednak Baku staje się miejscem rewolucji bolszewickiej, co prowadzi do chaosu i zniszczenia.
Rewolucja i jej skutki
Podczas rewolucji Cezary zaczyna fascynować się ideałami komunistycznymi. Jego matka, zaniepokojona zmianami w zachowaniu syna, stara się go chronić. Niestety, sytuacja w Baku staje się coraz bardziej niebezpieczna. Jadwiga Baryka umiera z wycieńczenia i głodu, co jest dla Cezarego ogromnym wstrząsem. Po śmierci matki Cezary zostaje sam. Wkrótce do Baku wraca Seweryn, który postanawia zabrać syna do Polski, kraju, o którym opowiadał mu przez całe życie.
Podróż do Polski
Podróż do Polski jest pełna trudności. Seweryn Baryka umiera w drodze, pozostawiając Cezarego samego z wizją Polski jako kraju mlekiem i miodem płynącego. Młody Baryka dociera do Warszawy, gdzie spotyka się z brutalną rzeczywistością. Polska, którą zastaje, jest daleka od ideału. Cezary, zafascynowany ideami rewolucji, zaczyna dostrzegać różnice między teorią a praktyką.
Życie w Nawłoci
Cezary trafia do Nawłoci, majątku ziemskiego, gdzie poznaje rodzinę Wielosławskich. Tam zaprzyjaźnia się z Karoliną Szarłatowiczówną i Laurą Kościeniecką. Życie w Nawłoci jest dla niego nowym doświadczeniem. Cezary angażuje się w życie towarzyskie, ale jednocześnie obserwuje różnice społeczne i niesprawiedliwości. Jego relacje z Laurą i Karoliną są skomplikowane i pełne napięć.
Powrót do Warszawy i poszukiwanie sensu
Po pobycie w Nawłoci Cezary wraca do Warszawy, gdzie podejmuje studia medyczne. Życie w stolicy jest trudne, a Cezary zmaga się z problemami finansowymi i osobistymi. Spotyka Antoniego Lulka, który wprowadza go w kręgi lewicowych intelektualistów. Cezary zaczyna angażować się w działalność polityczną, ale wciąż nie znajduje odpowiedzi na nurtujące go pytania.
Wizja szklanych domów
Jednym z najważniejszych motywów powieści jest wizja szklanych domów, którą Seweryn Baryka opowiadał Cezaremu jako symbol nowej, lepszej Polski. Szklane domy są utopijną wizją kraju, w którym panuje sprawiedliwość i dobrobyt. Cezary, konfrontując tę wizję z rzeczywistością, zaczyna dostrzegać jej nierealność.
„Szklane domy – to była wizja, która miała dać nadzieję na lepsze jutro, ale rzeczywistość okazała się inna.” – narrator
Decyzja o przyszłości
Pod koniec powieści Cezary staje przed wyborem swojej drogi życiowej. Z jednej strony jest zafascynowany ideami rewolucji, z drugiej – dostrzega ich brutalność i niesprawiedliwość. Ostatecznie decyduje się na udział w marszu robotników, co symbolizuje jego zaangażowanie w walkę o lepszą przyszłość.
Plan wydarzeń
Plan wydarzeń lektury Przedwiośnie
- Cezary Baryka dorasta w Baku, gdzie jego ojciec Seweryn pracuje jako inżynier.
- Wybucha I wojna światowa, a Seweryn zostaje powołany do wojska.
- Cezary i jego matka Jadwiga zostają sami w Baku, gdzie zaczynają się niepokoje rewolucyjne.
- Rewolucja bolszewicka wybucha w Baku, a Cezary angażuje się w działalność rewolucyjną.
- Jadwiga umiera z wycieńczenia i głodu, a Cezary zostaje sam.
- Seweryn wraca do Baku, ale umiera w drodze do Polski, zostawiając Cezaremu list.
- Cezary decyduje się na wyjazd do Polski, kierując się wizją „szklanych domów” opisaną przez ojca.
- Podróż do Polski jest trudna i pełna niebezpieczeństw, ale Cezary dociera do Warszawy.
- Cezary poznaje Szymona Gajowca, przyjaciela Seweryna, który pomaga mu odnaleźć się w Polsce.
- Cezary zaczyna studia medyczne, ale szybko traci zainteresowanie nauką.
- W Warszawie Cezary poznaje Laurę Kościeniecką, z którą nawiązuje romans.
- Cezary uczestniczy w życiu towarzyskim Warszawy, ale czuje się zagubiony i rozczarowany.
- Pod wpływem Gajowca, Cezary zaczyna interesować się polityką i sytuacją społeczną w Polsce.
- Cezary angażuje się w działalność polityczną, uczestnicząc w demonstracjach i debatach.
- Dochodzi do starcia z policją podczas jednej z demonstracji, co zmusza Cezarego do przemyślenia swoich działań.
- Cezary postanawia wyruszyć na wieś, aby zrozumieć problemy chłopów i rolników.
- Na wsi Cezary poznaje rzeczywiste problemy kraju, co zmienia jego spojrzenie na Polskę.
- Ostatecznie Cezary wraca do Warszawy, zdeterminowany, by działać na rzecz poprawy sytuacji w kraju.
Problematyka
Najważniejsze problemy poruszane w książce „Przedwiośnie”
Jednym z kluczowych problemów poruszanych w „Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego jest kwestia tożsamości narodowej. Główny bohater, Cezary Baryka, wraca do Polski po latach spędzonych w Rosji i musi zmierzyć się z pytaniem, co to znaczy być Polakiem. Jego doświadczenia z różnych krajów i kultur sprawiają, że poszukiwanie własnej tożsamości staje się dla niego trudnym i złożonym procesem.
Kolejnym istotnym zagadnieniem jest problem społecznej niesprawiedliwości i nierówności. Żeromski przedstawia Polskę jako kraj, w którym istnieją ogromne różnice między bogatymi a biednymi. Przez postać Cezarego, który obserwuje te kontrasty, autor ukazuje potrzebę reform i zmian społecznych, aby poprawić sytuację najuboższych warstw społeczeństwa.
„Przedwiośnie” porusza również temat rewolucji i jej wpływu na jednostki oraz społeczeństwo. Cezary Baryka, wychowany w duchu rewolucyjnych ideałów, musi skonfrontować swoje młodzieńcze marzenia z rzeczywistością. Żeromski pokazuje, że rewolucja, choć może być motorem zmian, niesie ze sobą także chaos i cierpienie.
Ważnym problemem jest także poszukiwanie sensu życia i wartości. Cezary, po wielu osobistych tragediach i rozczarowaniach, stara się odnaleźć swoje miejsce w świecie. Jego wewnętrzna walka o zrozumienie, co jest naprawdę ważne, stanowi istotny element książki.
Motywy literackie obecne w utworze
Motyw domu i ojczyzny jest jednym z centralnych w „Przedwiośniu”. Cezary Baryka, po powrocie do Polski, zmaga się z poczuciem obcości i braku przynależności. Dom rodzinny, który znał z opowieści rodziców, okazuje się zupełnie inny, co symbolizuje trudności w odnalezieniu swojego miejsca w ojczyźnie.
Motyw rewolucji jest również istotny. Żeromski ukazuje rewolucję jako siłę, która może zarówno budować, jak i niszczyć. Przez doświadczenia Cezarego, który widzi skutki rewolucji w Rosji, autor przedstawia jej dwojaką naturę – jako nadzieję na lepsze jutro, ale także jako źródło zniszczenia i chaosu.
Kolejnym ważnym motywem jest motyw młodości i dojrzewania. Cezary Baryka, jako młody człowiek, przechodzi przez różne etapy rozwoju osobistego. Jego podróż od idealistycznych marzeń do bardziej realistycznego spojrzenia na świat jest centralnym elementem książki, ukazującym proces dojrzewania i kształtowania się osobowości.
Motyw miłości i relacji międzyludzkich również odgrywa znaczącą rolę. Relacje Cezarego z innymi postaciami, zwłaszcza z kobietami, są skomplikowane i pełne napięć. Żeromski bada, jak miłość i przyjaźń mogą wpływać na decyzje życiowe i kształtować losy bohaterów.
„Cóż jest warta rewolucja, która nie daje chleba?” – to pytanie, które Cezary zadaje sobie, obserwując skutki rewolucji, podkreśla dylematy moralne i społeczne związane z gwałtownymi zmianami.
Wartości i przesłania
Jednym z głównych przesłań „Przedwiośnia” jest potrzeba dialogu i zrozumienia między różnymi grupami społecznymi. Żeromski pokazuje, że tylko poprzez współpracę i wzajemne zrozumienie można zbudować lepszą przyszłość dla kraju. Cezary Baryka, obserwując podziały społeczne, uczy się, jak ważne jest szukanie kompromisów i wspólne działanie.
Książka podkreśla również znaczenie indywidualnej odpowiedzialności. Cezary, mimo młodego wieku, musi podejmować trudne decyzje i ponosić ich konsekwencje. Żeromski pokazuje, że każdy człowiek ma wpływ na swoje życie i otaczający świat, a odpowiedzialność za własne czyny jest kluczowa.
„Przedwiośnie” niesie także przesłanie o konieczności poszukiwania prawdy i autentyczności. Cezary, w swojej podróży, stara się odkryć, co jest dla niego naprawdę ważne. Żeromski zachęca czytelników do refleksji nad własnymi wartościami i do życia w zgodzie z nimi.
Rodzaj i gatunek
Dzieło „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego jest jednym z ważniejszych utworów dla polskiej społeczności na początku lat dwudziestych XX wieku. To właśnie ono należy do gatunku powieści politycznej. W tamtych czasach, świeżo po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, niepokoje społeczne i polityczne w kraju pogarszały się z dnia na dzień. Dlatego kształcić zaczął się nowy w Polsce jako indywidualny gatunek – powieść polityczna. Poprzez tworzenie i publikowanie w tamtych czasach powieści politycznych, autorzy chcieli zaproponować nowe rozwiązania nurtujących problemów. Właśnie taką powieścią jest „Przedwiośnie” – w każdej z trzech części, pomimo życiorysu Cezarego Baryki, umieszcza polityczne wątki. W części pierwszej rozpatruje rewolucje, w drugiej ukazuje polskie realia, a trzecia przepełniona jest pytaniami o kierunek, w którym podążać będzie nowe pokolenie, oraz pytaniami o przyszłość Polski.
Powieść ma swoje źródło u wcześniej wspomnianych niepokojach społecznych: po świeżym pojawieniu się na mapie, Polską wstrząsały walki polityczny czy dalsze niebezpieczne położenie pomiędzy dwoma, wielkimi mocarstwami. Z dnia na dzień pojawiało się więcej pytań, niż odpowiedzi w kontekście przyszłości Polski. Żeromski zadecydował napisać dzieło, w którym spróbuje ukazać obecną trudną sytuację polityczną, przedstawić poszczególne warstwy społeczne a na końcu zaproponuje nowe rozwiązania dla zagubionego w nowej sytuacji narodu. Książka sprzedała się w kilku tysięcznym nakładzie w zaledwie tydzień, więc pomysł Żeromskiego można uważać za sukces.