Menu lektury:
Przedwiośnie
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!XX-lecie międzywojenne – o epoce
Dwudziestolecie międzywojenne to okres w historii, który trwał od momentu odzyskania przez nasz naród niepodległości – rok 1918 (koniec pierwszej wojny światowej), aż do wybuchu drugiej wojny światowej – 1939 r. Daty są te same dla Europy, co dla Polski. Lata te są niezwykle istotne z punktu widzenia literatury i sztuki. Możemy tam dostrzec oryginalność, jak i ogromne zróżnicowanie. Z tego właśnie względu nie możemy krótko jej scharakteryzować, tak jak na przykład romantyzm, czy też inne epoki. Tam było można wyróżnić takie najważniejsze elementy. Tutaj już nie do końca. Dzięki swojej różnorodności dwudziestolecie międzywojenne powszechnie uznawane jest za początek sztuki dwudziestego wieku). Wiele jest również książek pisanych współcześnie o tamtych czasach. Aby lepiej wniknąć w ten krótki czas, należy przypatrywać się poszczególnym grupom, a nie całemu ludowi. Pomimo swojego niezwykle krótkiego okresu trwania, można w nim znaleźć liczne wydarzenia zarówno historyczne, jak i artystyczne, literackie oraz filozoficzne.
Najważniejszymi ugrupowaniami powstałymi w tej epoce były:
– Skamander – związani z nim byli wybitni twórcy tacy jak Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Julian Tuwim, Kazimierz Wierzyński oraz Jarosław Iwaszkiewicz. Nazwę grupy poeci wzięli z napisanej przez Homera epopeji, którą zatytułował ,,Illiada’’. Nazwa ta konkretnie odnosi się do rzeki przedstawionej w utworze. W ten właśnie sposób chciano pokazać swoje silne przywiązanie do tradycji. Dzieła jego członków charakteryzowało proste, potoczne słownictwo, tematy, które dotyczyły spraw życia codziennego. Chętnie używali ironii, jak i żartu. Można ich było poznać po ogromnym entuzjazmie i energii. Przyświecała im idee mówiąca o aktualności poezji. W piśmie wydawanym przez nich mówili, iż chcą być poetami tak zwanego życia codziennego.
– Awangarda Krakowska – w jej skład wchodzili wspaniali twórcy tacy jak Jan Brzękowski, Jalu Kurek, Julian Przyboś, Adam Ważyk i Tadeusz Peiper. Przekonywali oni swoich odbiorców, że sztuka jest to intelektualna praca nad językiem. Bardzo duży nacisk kładli na miasto, które w dwudziestym wieku stało się główną przestrzenią życiową człowieka. Odrzucali oni stanowczo tradycję, a zamiast tego wychwalali współczesną cywilizację. Czuli, iż są zobowiązani do tworzenia nowych form w dziedzinie literatury oraz do rozbijania starych. Swoje manifesty, kótre dotyczyły sztuki, publikowali w ,,Zwrotnicy’’. Tam ukazało się słynne ,,Miasto, Masa, Maszyna’’ oraz inne dzieła takie jak ,,Punkt wyjścia’’, czy też ,,Metafora teraźniejszości’’. Najważniejszym hasłem tegoż ugrupowania było powiedzenie ,,3 x M’’, co oznaczało wspomniane wyżej ,,Miasto, Masa, Maszyna’’. Przez to wyrażano podziw, jak również ogromne zainteresowanie środowiskiem miasta, gdzie był rozwój cywilizacyjny oraz tętniące życiem fabryki. Bohaterem liryki miał być człowiek powstały z ,,masy społecznej’’, czyli zwykła, niczym niewyróżniająca się z tłumu postać.
Kiedy poznajemy nową epokę, warto jest zapoznać się z terminami, które ułatwią zrozumienie tamtejszych dzieł. Do takich najważniejszych w dwudziestoleciu międzywojennym możemy zaliczyć:
– katastrofizm – był on poglądem bardzo charakterystycznym w XX wieku. Przewidywał upadek kultury europejskiej. Miał być on spowodowany kryzysem wartości moralnych, filozoficznych lub też wywołany jakimś kataklizmem albo wojną. Krytykował współczesność. Więcej informacji o nim w prądach myślowych
– pastisz – była to imitacja cudzego stylu. Wierzono, że im bardziej wyrazisty on był, tym łatwiej można go było naśladować. Celem pastiszu miała być zabawa literacka, jak również wrażenie uznania pierwowzoru przez artystę
– parafraza – jest to przeróbka jakiegoś utworu literackiego. Zabieg ten polega na rozwinięciu dzieła lub też uproszczeniu treści w nich zawartych. Warto pamiętać, iż zachowane zostały pewne takie same elementy, co ułatwia znalezienie podobieństw do pierwowzoru
– persyflaż – wypowiedź (najczęściej jest ona literacka), która w ironiczny sposób nawiązuje do cudzego stylu. Pod z pozoru uprzejmymi treściami kryje się szyderstwo, a powaga stara się zamaskować kpinę
– parodia – jest to również naśladowanie tekstu – elementami takimi są – temat, styl w jakim został napisany, forma gatunkowa, poglądy artystyczno – ideowe oraz kompozycja. Ma ona na celu bawić, a jednocześnie bardzo często zdarza się, że ośmiesza
– groteska – jest to szczególny rodzaj komizmu. Deformacja obrazu zdecydowanie wykracza poza wszelkie zasady prawdopodobieństwa. Elementy są bardzo często przejaskrawione, absurdalne i karykaturalne
– psychoanaliza – wyjaśnia ona strukturę, rozwój oraz funkcjonowanie osobowości.
– psychoanalogizm – nie mylić z psychoanalizą, gdyż są to różne pojęcia. Jest to nurt występujący w prozie narracyjnej i dramaturgii tworzonej w dwudziestym wieku. Charakteryzowało go zainteresowanie procesem życia wewnętrznego
– relatywizm moralny – jest to prawo pojedynczej jednostki (każdego z nas) do rozsądzania problemów etycznych
– neoklasycyzm – był to kierunek poetycki obecny w dwudziestoleciu międzywojennym, który nawiązywał do dziedzictwa kulturowego z minionych epok, a szczególnie do literatury grecko – rzymskiej. Nie można też pominąć baroku i klasycyzmu. Przedstawicielem był Paul Valery – poeta pochodzący z Francji
Prądy myślowe, które miały wpływ na kształt ówczesnej literatury:
– freudyzm – nurt ten zyskał ogromną popularność w tamtejszym okresie. Pochodzi on od poszukiwań sposobów na leczenie nerwic u ludzi, patologii oraz lęków. Jego główną postacią, którą należy znać, był Zygmunt Freud. Starał się on poprzez wprowadzanie w stan hipnozy, analizowanie snów, skojarzenia, a nawet, co ciekawe, przez pomyłki językowe pacjenta. To wszystko miał pomóc w znalezieniu przyczyny, która pomogłaby z kolei pomóc w dalszych badaniach i szukaniu lekarstw oraz terapii mających na celu wyleczenie. Twórca odkrył, że psychika ludzka składa się z trzech warstw. Ego jest ,,reprezentacyjne’’ i powierzchniowe. Kieruje się rozumną myślą oraz uzależniona jest od społeczeństwa. Id – określił jako zbiór pożądań, które skrywają się w człowieku, choć on sam może ich n
Geneza i kontekst historyczny
,,Przedwiośnie”- Geneza utworu i gatunek
,,Przedwiośnie” jest powieścią napisaną przez Stefana Żeromskiego, wydana została w wrześniu 1924 roku. Tematyka powieści była bardzo aktualna, wiele z wydarzeń z książki pokrywało się z rzeczami na świecie sprzed paru lat, lub dopiero tworzącymi się. Rzeczywiście sytuacja Polski w tamtych latach nie była stała, reforma walutowa nie przyniosła oczekiwanego skutku. Dochodziło również do licznych manifestacji robotniczych. Nowo tworzącym się państwem zaczęły miotać wewnętrzne walki polityczne. Wojna z Rosją w 1920 roku, nie pomagała sytuacji Polski. Taki właśnie obraz ojczyzny otrzymujemy w ,,Przedwiośniu”. Nie jest on w żaden sposób koloryzowany, tylko przedstawia realia tamtych czasów. Powieść zaraz po wydaniu stała się dosyć popularna, lecz zarzucono Żeromskiemu sprzyjanie ruchom rewolucyjnym. Mimo tego, iż autor bronił się w swoich wypowiedziach i próbował nakierować czytelników na poprawną
Czas i miejsce akcji
Opis czasu akcji w „Przedwiośniu” jest kluczowy dla zrozumienia całej powieści. Akcja rozgrywa się w pierwszych latach po zakończeniu I wojny światowej, co jest okresem niezwykle dynamicznym i pełnym zmian. To czas, kiedy Polska odzyskuje niepodległość po 123 latach zaborów, co jest wydarzeniem o ogromnym znaczeniu historycznym. W powieści czas akcji nie jest ograniczony do jednego roku, lecz rozciąga się na przestrzeni kilku lat, co pozwala na ukazanie ewolucji zarówno sytuacji politycznej, jak i społecznej w kraju.
Czas w „Przedwiośniu” ma przede wszystkim znaczenie realistyczne, ale można dostrzec w nim również elementy symboliczne. Tytułowe „przedwiośnie” to nie tylko pora roku, ale także metafora odrodzenia i nadziei na lepszą przyszłość dla Polski. Jest to okres przejściowy, pełen niepewności, ale i oczekiwania na nowe, lepsze czasy.
Miejsce akcji w „Przedwiośniu” jest równie istotne jak czas. Powieść rozpoczyna się w Baku, w Azerbejdżanie, co jest miejscem realnym i historycznie znaczącym, zwłaszcza w kontekście rewolucji bolszewickiej. Następnie akcja przenosi się do Polski, gdzie główny bohater, Cezary Baryka, doświadcza życia w odradzającym się kraju. Polska, przedstawiona w powieści, to kraj pełen kontrastów – z jednej strony zniszczony przez wojnę, z drugiej pełen nadziei i energii do odbudowy.
Akcja rozgrywa się w wielu miejscach, co podkreśla różnorodność doświadczeń bohatera. Od Baku, przez Warszawę, aż po Nawłoć – każde z tych miejsc ma swoje unikalne znaczenie i wpływa na rozwój fabuły. Przestrzeń w powieści jest zarówno otwarta, jak i zamknięta. Otwarte przestrzenie, takie jak podróże Cezarego, symbolizują poszukiwanie tożsamości i miejsc
Bohaterowie
Cezary Baryka to postać dynamiczna, co oznacza, że zmienia się i rozwija w trakcie trwania powieści. Na początku poznajemy go jako beztroskiego chłopca, który dorasta w Baku, pod opieką rodziców. Jego ojciec, Seweryn Baryka, jest dla niego wzorem, a matka, Jadwiga, stanowi oazę spokoju i miłości. Cezary jest pełen energii i ciekawości świata, co często prowadzi go do kłopotów. Jego młodzieńcza buntowniczość i chęć doświadczania życia na własną rękę sprawiają, że nie zawsze słucha rad rodziców.
W miarę rozwoju fabuły, Cezary przechodzi znaczącą przemianę. Po wybuchu rewolucji w Rosji, jego życie ulega drastycznej zmianie. Traci rodziców, co jest dla niego ogromnym ciosem. Te tragiczne wydarzenia zmuszają go do szybkiego dojrzewania i podejmowania decyzji, które wcześniej były poza jego zasięgiem. Cezary staje się bardziej zamknięty w sobie, a jego buntownicza natura ustępuje miejsca refleksji i poszukiwaniu sensu życia.
Cezary Baryka pełni w utworze funkcję postaci tragicznej. Jego losy są naznaczone cierpieniem i stratą, a on sam często staje przed dylematami moralnymi, które nie mają łatwych rozwiązań. Jego postawa wobec życia jest pełna sprzeczności – z jednej strony pragnie wolności i niezależności, z drugiej zaś tęskni za stabilnością i bezpieczeństwem, które symbolizowali jego rodzice.
Ważną rolę w życiu Cezarego odgrywają postacie drugoplanowe, które wpływają na jego decyzje i kształtują jego światopogląd. Jedną z nich jest Seweryn Baryka, ojciec Cezarego. Seweryn to człowiek o
Streszczenie
Wczesne lata Cezarego Baryki
Cezary Baryka, główny bohater powieści „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego, dorasta w Baku, w Azerbejdżanie. Jego ojciec, Seweryn Baryka, pracuje jako urzędnik, a matka, Jadwiga, zajmuje się domem. Cezary jest jedynakiem i dorasta w atmosferze dostatku i miłości. Wybuch I wojny światowej zmienia życie rodziny Baryków. Seweryn zostaje powołany do wojska, a Cezary pozostaje pod opieką matki. Wkrótce jednak Baku staje się miejscem rewolucji bolszewickiej, co prowadzi do chaosu i zniszczenia.
Rewolucja i jej skutki
Podczas rewolucji Cezary zaczyna fascynować się ideałami komunistycznymi. Jego matka, zaniepokojona zmianami w zachowaniu syna, stara się go chronić. Niestety, sytuacja w Baku staje się coraz bardziej niebezpieczna. Jadwiga Baryka umiera z wycieńczenia i głodu, co jest dla Cezarego ogromnym wstrząsem. Po śmierci matki Cezary zostaje sam. Wkrótce do Baku wraca Seweryn, który postanawia zabrać syna do Polski, kraju, o którym opowiadał mu przez całe życie.
Podróż do Polski
Podróż do Polski jest pełna trudności. Seweryn Baryka umiera w drodze, pozostawiając Cezarego samego z wizją Polski jako kraju mlekiem i miodem płynącego. Młody Baryka dociera do Warszawy, gdzie spotyka się z brutalną rzeczywistością. Polska, którą zastaje, jest daleka od ideału. Cezary, zafascynowany ideami rewolucji, zaczyna dostrzegać różnice między teorią a praktyką.
Życie w Nawłoci
Cezary trafia do Nawłoci, majątku ziemskiego, gdzie poznaje rodzinę Wielosławskich. Tam zaprzyjaźnia się z Karoliną Szarłatowiczówną i Laurą Kościeniecką. Życie w Nawłoci jest dla niego nowym doświadczeniem. Cezary angażuje się w życie towarzyskie, ale jednocześnie obserwuje różnice społeczne i niesprawiedliwości. Jego relacje z Laurą i Karoliną są skomplikowane i pełne napięć.
Powrót do Warszawy i poszukiwanie sensu
Po pobycie w Nawłoci Cezary wraca do Warszawy, gdzie podejmuje studia medyczne. Życie w stolicy jest trudne, a Cezary zmaga się z problemami finansowymi i osobistymi. Spotyka Antoniego Lulka, który wprowadza go w kręgi lewicowych intelektualistów. Cezary zaczyna angażować się w działalność polityczną, ale wciąż nie znajduje odpowiedzi na nurtujące go pytania.
Wizja szklanych domów
Jednym z najważniejszych motywów powieści jest wizja szklanych domów, którą Seweryn Baryka opowiadał Cezaremu jako symbol nowej, lepszej Polski. Szklane domy są utopijną wizją kraju, w którym panuje sprawiedliwość i dobrobyt. Cezary, konfrontując tę wizję z rzeczywistością, zaczyna dostrzegać jej nierealność.
„Szklane domy – to była wizja, która miała dać nadzieję na lepsze jutro, ale rzeczywistość okazała się inna.” – narrator
Decyzja o przyszłości
Pod koniec powieści Cezary staje przed wyborem swojej drogi życiowej. Z jednej strony jest zafascynowany ideami rewolucji, z drugiej – dostrzega ich brutalność i niesprawiedliwość. Ostatecznie decyduje się na udział w marszu robotników, co symbolizuje jego zaangażowanie w walkę o lepszą przyszłość.
Plan wydarzeń
Plan wydarzeń lektury Przedwiośnie
- Cezary Baryka dorasta w Baku, gdzie jego ojciec Seweryn pracuje jako inżynier.
- Wybucha I wojna światowa, a Seweryn zostaje powołany do wojska.
- Cezary i jego matka Jadwiga zostają sami w Baku, gdzie zaczynają się niepokoje rewolucyjne.
- Rewolucja bolszewicka wybucha w Baku, a Cezary angażuje się w działalność rewolucyjną.
- Jadwiga umiera z wycieńczenia i głodu, a Cezary zostaje sam.
- Seweryn wraca do Baku, ale umiera w drodze do Polski, zostawiając Cezaremu list.
- Cezary decyduje się na wyjazd do Polski, kierując się wizją „szklanych domów” opisaną przez ojca.
- Podróż do Polski jest trudna i pełna niebezpieczeństw, ale Cezary dociera do Warszawy.
- Cezary poznaje Szymona Gajowca, przyjaciela Seweryna, który pomaga mu odnaleźć się w Polsce.
- Cezary zaczyna studia medyczne, ale szybko traci zainteresowanie nauką.
- W Warszawie Cezary poznaje Laurę Kościeniecką, z którą nawiązuje romans.
- Cezary uczestniczy w życiu towarzyskim Warszawy, ale czuje się zagubiony i rozczarowany.
- Pod wpływem Gajowca, Cezary zaczyna interesować się polityką i sytuacją społeczną w Polsce.
- C
Problematyka
Najważniejsze problemy poruszane w książce „Przedwiośnie”
Jednym z kluczowych problemów poruszanych w „Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego jest kwestia tożsamości narodowej. Główny bohater, Cezary Baryka, wraca do Polski po latach spędzonych w Rosji i musi zmierzyć się z pytaniem, co to znaczy być Polakiem. Jego doświadczenia z różnych krajów i kultur sprawiają, że poszukiwanie własnej tożsamości staje się dla niego trudnym i złożonym procesem.
Kolejnym istotnym zagadnieniem jest problem społecznej niesprawiedliwości i nierówności. Żeromski przedstawia Polskę jako kraj, w którym istnieją ogromne różnice między bogatymi a biednymi. Przez postać Cezarego, który obserwuje te kontrasty, autor ukazuje potrzebę reform i zmian społecznych, aby poprawić sytuację najuboższych warstw społeczeństwa.
„Przedwiośnie” porusza również temat rewolucji i jej wpływu na jednostki oraz społeczeństwo. Cezary Baryka, wychowany w duchu rewolucyjnych ideałów, musi skonfrontować swoje młodzieńcze marzenia z rzeczywistością. Żeromski pokazuje, że rewolucja, choć może być motorem zmian, niesie ze sobą także chaos i cierpienie.
Ważnym problemem jest także poszukiwanie sensu życia i wartości. Cezary, po wielu osobistych tragediach i rozczarowaniach, stara się odnaleźć swoje miejsce w świecie. Jego wewnętrzna walka o zrozumienie, co jest naprawdę ważne, stanowi istotny element książki.
Motywy literackie obecne w utworze
Motyw domu i ojczyzny jest jednym z centralnych w „Przedwiośniu”. Cezary Baryka, po powrocie do Polski, zmaga się z poczuciem obcości i braku przynależności. Dom rodzinny, który znał z opowieści rodziców, okazuje się zupełnie inny, co symbolizuje trudności w odnalezieniu swojego miejsca w ojczyźnie.
Motyw rewolucji jest również istotny. Żeromski ukazuje rewolucję jako siłę, która może zarówno budować, jak i niszczyć. Przez doświadczenia Cezarego, który widzi skutki rewolucji w Rosji, autor przedstawia jej dwojaką naturę – jako nadzieję na lepsze jutro, ale także jako źró
Rodzaj i gatunek
Dzieło „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego jest jednym z ważniejszych utworów dla polskiej społeczności na początku lat dwudziestych XX wieku. To właśnie ono należy do gatunku powieści politycznej. W tamtych czasach, świeżo po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, niepokoje społeczne i polityczne w kraju pogarszały się z dnia na dzień. Dlatego kształcić zaczął się nowy w Polsce jako indywidualny gatunek – powieść polityczna. Poprzez tworzenie i publikowanie w tamtych czasach powieści politycznych, autorzy chcieli zaproponować nowe rozwiązania nurtujących problemów. Właśnie taką powieścią jest „Przedwiośnie” – w każdej z trzech części, pomimo życiorysu Cezarego Baryki, umieszcza polityczne wątki. W części pierwszej rozpatruje rewolucje, w drugiej ukazuje polskie realia, a