Faust - Charakterystyka bohaterów

Tytułowym bohaterem tragedii Johanna Wolfganga Goethego jest starszy mężczyzna, który przeżywa kryzys w swym życiu. Stanowi osobę wszechstronnie uzdolnioną i wykształconą w wielu dziedzinach. Pierwowzorem kreacji był doktor Johanes Faust, czyli alchemik żyjący w średniowieczu. Faust jest obyty zarówno w literaturze, sztuce, teologii, jak i w naukach przyrodniczych. Po upływie wielu lat w życiu dochodzi do wniosku, że nie jest on szczęśliwy w życiu, a zdobyta wiedza nie pomaga w odpowiedzi na nurtujące pytania natury egzystencjalnej. Faust to starzec z długą, siwą brodą. Uczony większość swojego czasu spędza w starej, gotyckiej pracowni, gdzie odwiedzają go młodzi uczniowie darzący go ogromnym autorytetem. Żacy przybywają do niego z daleka, ponieważ w społeczeństwie Faust jest uważany za osobę szanowaną i wybitnie inteligentną. Bohatera cechuje ambicja, aktywność, żądza władzy i chęć odkrycia prawdy o świecie. Faust jest głęboko nieszczęśliwy i rozdarty, dlatego decyduje się na podpisanie własną krwią paktu z diabłem. Bohater Goethego pragnie za wszelką cenę znaleźć odpowiedzi na pytania, których nie może znaleźć w książkach oraz chce przekroczyć granice niedostępne ludzkiemu rozumowi. Postać wykreowana przez romantycznego, niemieckiego pisarza jest niezwykle dynamiczna i poszukująca. Losy postaci toczą się tak, że bohater otrzymuje od Mefistofelesa dar powtórnej młodości. Wówczas stara się przeżyć darowane lata jak najlepiej i zakochuje się w młodej, niewinnej dziewczynie. Za sprawą podstępów diabła Małgorzata odwzajemnia uczucia Fausta. Faust stanowi uosobienie człowieka, który dąży do poznania świata oraz samego siebie. Nosi on cechy zarówno komiczne, jak i groteskowe. Jest jednocześnie starcem marzącym o odzyskaniu młodości oraz mędrcem zauroczonym wdziękami czternastolatki. Owocem miłości Fausta i Małgorzaty staje się dziecko, które zostaje brutalnie pozbawione życia przez własną matkę. W drugiej części utworu pt. „Faust” tytułowa postać podróżuje w czasie starożytności. Kochanką mężczyzny wówczas zostaje Helena z Troi. Po śmierci drugiego dziecka Fausta jego trojańska małżonka udaje się do krainy Hadesu, a mężczyzna powraca do rodzimych Niemiec. Mędrzec uczestniczy tam w bitwie przeciwko antycesarzowi, a w nagrodę otrzymuje możliwość rządzenia rozległym terytorium. W wyniku jego działań pozbawiona życia zostaje para staruszków. W ostatnich latach egzystencji Faust dostrzega, że odkrył pełnię szczęścia. Okazało się, że spełnienie dawała mu praca na rzecz innych. Pod koniec życia Troska odbiera mu wzrok. Umierając bohater stwierdza, że mógłby wypowiedzieć słowa z cyrografu. Diabeł chciał zabrać duszę Fausta do piekła i założył się o to z Bogiem, jednak przy śmierci bohatera okazało się, że podpisany pakt był próżny, ponieważ nad duszą bohatera przewagę mieli aniołowie. Bohater Goethego zostaje zbawiony i przeniesiony do raju. W niebie za uczonym wstawiła się Pokutnica, która okazała się być jego pierwszą miłością – Małgorzatą.

Mefistofeles jest postacią uosabiającą diabła. Na początku przedstawia się jako „cząstka siły mała, co złego pragnąc, zawsze dobro zdziała”. Te słowa nawiązują do filozofii świętego Augustyna, który twierdził, że nie ma czegoś takiego jak zło, ale istnieje coś, co wydaje się złem z perspektywy. Mefistofeles ma postać przystojnego, błyskotliwego i cynicznego mężczyzny. To właśnie diabeł zaproponował Faustowi układ, dzięki któremu bohater miał poznać wszystkie uroki świata i odnaleźć w życiu szczęście. Mefistofeles potrafi zmieniać swą postać. W zależności od sytuacji wciela się w młodego ucznia, bądź w psa (czarnego pudla). Charakteryzuje się niezwykłą przebiegłością, błyskotliwością. Posługuje się bardzo ciętymi ripostami i przekonującymi argumentami. W ludzkich działaniach dostrzega tylko materializm i pragnienie władzy. Jego pozytywna rola polega na tym, że przez negację wytrąca świat z bezwładu i wprawia go w ruch. Mefistofeles w życiu zwykle dostaje to, czego chce. Umie spełnić wszelkie pragnienia Fausta, lecz niechybnie prowadzi go do grzechu. Ostatecznie nie udaje mu się dojść do upragnionego celu, gdyż nie zdobywa duszy tytułowej postaci.

Małgorzata jest ukochaną Fausta. To niewinna, czternastoletnia dziewczyna. Zostaje uwiedziona przez odmłodzonego mędrca za sprawą diabelskich postępów ze szkatułkami. Młoda kobieta z racji swego wieku jest bardzo ufna i naiwna. Poddaje się urokom swej pierwszej miłości i niestety płaci za to wysoką cenę. Pod wpływem zaślepienia miłością przyczynia się do śmierci członków swojej rodziny – matki i brata. Jej rodzicielka umiera przez podany środek nasenny, natomiast Walenty ginie z ręki Fausta. Małgorzata przez zdezorientowanie i szok zabija własne dziecko będące owocem jej związku z tytułowym bohaterem. Za okropny czyn zostaje skazana na śmierć i wtrącona do więzienia. Po niedługim czasie dociera do niej powaga sytuacji i uświadamia sobie swą winę. Rozumie ciężar zbrodni i z pokorą przyjmuje karę, zachowuje się jak szalona i rezygnuje z proponowanej przez ukochanego opcji ucieczki. Widząc diabła odmawia wyjścia z więzienia i wzywa Boga. Podczas stracenia głos z góry mówi, że Małgorzata zostaje ocalona. Jej dusza w ostatniej scenie dramatu wskazuje Faustowi drogę ku zbawieniu. Jest to nawiązanie do postaci Beatrycze w „Boskiej komedii” Dantego.