Ogniem i mieczem - Opracowanie

AUTOR:
Henryk Sienkiewicz (1846-1916) – Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz to polski pisarz licznych powieści i nowel. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za całokształt twórczości, w roku 1905. Jeden z najpopularniejszych polskich pisarzy przełomu XIX i XX wieku.

TYTUŁ:
„Ogniem i mieczem”

RODZAJ I GATUNEK LITERACKI:
Epka →powieść historyczna

DATA PUBLIKACJI:
Pierwotnie powieść była wydawana w odcinkach w dzienniku pod tytułem „Słowo”, w latach 1883-1884, następnie w dzienniku pod tytułem „Czas”. Pierwsze wydanie książkowe zostało opublikowane w roku 1884, w Warszawie. Miało jednak inne zakończenie niż wersja drukowana w czasopismach.

CZAS I MIEJSCE AKCJI:
Czas akcji powieści jest wyraźnie określony, są to lata 1647-1649. Wydarzenia obejmują początki powstania Chmielnickiego (lata 1648-1654). Miejsc akcji jest sporo, wydarzenia rozgrywają się na wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej, na Ukrainie, Zaporożu, Zadnieprzu i Dzikich Polach. Bohaterowie przemierzają liczne miasta, krainy historyczne oraz miejsca bitwy, na przykład Żółte Wody i Korsuń. Również Warszawa i jej okolice są tłem dla wydarzeń.

PROBLEMATYKA:
Główne motywy powieści to wojna i miłość. Tłem dla wydarzeń jest powstanie Chmielnickie. Bohaterowie wielokrotnie stają przez trudnymi wyborami pomiędzy ojczyzną a własnym życiem i szczęściem. Autor ukazuje różne postawy ludzi w obliczu wydarzeń wojennych – jedni pragną buntu i rewolucji, inni pokoju bez rozlewu krwi. W utworze przewijają się motywy honoru, patriotyzmu, lojalności i poświęcenia dla idei. Widnieje wyraźny podział na „dobre” i „złe” charaktery postaci.

BOHATEROWIE:
▪ Jan Skrzetuski – główny bohater powieści. Namiestnik awansowany później na porucznika, chorągwi pancernej J.O. Księcia Jeremiego Wiśniowieckiego. Zawsze stawiał dobro ojczyzny ponad własne, postać idealizowana. Patriotyzm i miłość dla wybranki były dla niego największymi wartościami.
▪ Helena Kurcewiczówna – ukochana Jana Skrzetuskiego. Młoda, niezwykle piękna kobieta. Odważna i opanowana, stała i wierna w swych uczuciach.
▪ Bohun – młody Kozak, którego cechowała ogromna odwaga. Z jednej strony dystyngowany szlachcic, z drugiej ogarnięty dzikością mężczyzna.
▪ Longinus Podbipięta – szlachcic z rodu Zerwikaptur, urodzony w Myszykiszkach na Litwie. Postać o groźnym wyglądzie, którą cechuje spokój i łagodność. Wierny przyjaciel. Dla wrogów podczas bitwy był jednak bezlitosny. Longinus najbardziej w życiu cenił honor.
▪ Jan Onufry Zagłoba – szlachcic, postać dość tajemnicza, o dużym poczuciu humoru. Mężczyzna unikał walki, uwielbiał alkoholowe trunki i opowieści o swoich zasługach. Oddany przyjaciel o wielkim sprycie
▪ Michał Wołodyjowski – doskonały szermierz, lubiący zwady i bijatyki. Dobry żołnierz, gotowy zginąć dla dobra ojczyzny.
▪ Bohdan Chmielnicki – postać historyczna, hetman zaporoski, organizator powstania kozackiego. Zdrajca, uosobienie szlacheckiego warcholstwa.
▪ Jeremi Wiśniowiecki – również postać historyczna; wojewoda ruski, dowódca wojsk koronnych. Mężczyzna charyzmatyczny, niekiedy okrutny, o zdolnościach przywódczych.

KRÓTKIE STRESZCZENIE FABUŁY:
Akcja powieści rozpoczyna się w roku 1648, kiedy Bogdan Chmielnicki przygotowuje powstanie kozaków przeciw Rzeczypospolitej. W książce przeplatają się wydarzenia związane z walką polsko-kozacką oraz motywem miłości Jana Skrzetuskiego i Heleny Kurcewiczówny. Poznajemy poszczególnych bohaterów i ich postawy odnośnie walki. Kozacy zwyciężają pod Żółtymi Wodami, pod Korsuniem, pod Piławcami. Bohun i Jan Skrzetuski biorą udział w wojnie polsko-kozackiej, walczą po przeciwnych stronach. W wyniku splotu wydarzeń Helena zostaje uwięziona i grozi jej niebezpieczeństwo. Jan obawia się o życie ukochanej, ale przedkłada patriotyczny obowiązek ponad szczęście osobiste. Jego wierni przyjaciele (Zagłoba, Wołodyjowski i Rzędzian) pomagają uratować Helenę z rąk groźnego Bohuna. 7 lipca 1651 roku doszło do ostatniej bitwy, którą wygrali Polacy.