Trans-Atlantyk - Problematyka

„Trans – Atlantyk” to jeden z ciekawszych utworów W. Gombrowicza. Stanowi próbę scharakteryzowania Polaków oraz Polski, stanowi także krytykę polskości. Jest to nowatorska, awangardowa powieść, która odcina się od dawnych wzorców. Utwór jest ciekawy także ze względu na postać narratora.
Główny bohater, a zarazem narrator utworu przybywa w 1939 roku do Buenos Aires. Jest to młody, utalentowany pisarz, którego można utożsamiać z Gombrowiczem. Nie czuje się on dobre w państwie, do którego przybył. Nie czuje się dobre w poselstwie, ani u dawnych znajomych, z którymi się spotyka. Z drugiej strony nie ma też zamiaru wracać do Polski, w której toczy się wojna. Chce zatrzymać się w mieście, do którego przybył, marzy o godnym życiu. Związuje się ze środowiskiem emigracji. Jest to przedstawione w sposób karykaturalny. Jej przedstawiciele myślą w sposób stereotypowy, nierzadko śmieszny. Nie potrafią żyć w zgodzie, stanowią grupę, która posługują się manipulacją, chętnie intryguje i spiskuje. W swoich zrachowaniach często nawiązują oni do tradycji, które już dawno się zdezaktualizowały. Urządzają polowania i kuligi, choć nijak to nie pasuje do rzeczywistości, w której przyszło im żyć. Organizują także imprezy o charakterze patriotycznym, zakładają organizacje, których celem jest podkreślanie znaczenia Polski i polskości. O honor chcą dbać między innymi poprzez organizację pojedynków. Emigranci starają się prowadzić wspólnie interesy, jednak nie mają do siebie zaufania. Negatywnymi przedstawicielami polskiej emigracji są Baron, Pyckała ora Ciumkała. Nie potrafią żyć w zgodzie, skupiają się na wzajemnym wypominaniu sobie potknięć. Każdy z nich szuka sojuszników za plecami innych Nie mają oni też własnego zdania. Młody pisarz ma zająć się tworzeniem artykułów na temat wybitnych Polaków. Ma to służyć pokrzepieniu przedstawicieli emigracji. Artyście nie podoba się jednak ten pomysł. Uważa, że należy patrzeć na świat trzeźwo i powinno się myśleć przede wszystkim o rzeczywistości.

Warto zwrócić uwagę na kontrast związany z dwoma ujęciami ojczyzny. Dla Tomasza ojczyzna to co jest stare, to co w jakiś sposób ogranicza Polaków i nie pozwala im wyjść poza pewne ustalone schematy. Drugie rozumienie ojczyzny wiąże się z pojęciem Synczyzny. W ten sposób określa się ojczyznę, która jest młoda, wyzwolona, ale też niedojrzała, otwarta na przyszłość. Reprezentuje ją syn Tomasza. Główny bohater utworu to człowiek, który jest rozdarty pomiędzy tymi dwiema wizjami ojczyzny. Nie opowiada się po żadnej stronie.
W powieści istotnym pojęciem jest także Forma, pojawiająca się już we wcześniejszych utworach Gombrowicza. Bohaterowi przyprawiono gębę jest on zmuszony do grania roli wybitego pisarza, którym nie jest. Narrator dąży do tego, aby skompromitować polską gębę, czyli typowa polską mentalność. Warto także zwrócić uwagę na narrację utworu, Tora nawiązuje do typowej, szlacheckiej gawędy. W utworze można także znaleźć próbę ośmieszenia polskich wybitnych dział, takich jak „Pan Tadeusz” czy „Trylogia”.