Kubuś Fatalista i jego pan - Najważniejsze informacje

Autor: „Kubusia Fatalistę i jego pana” napisał Denis Diderot, współczesnym sobie znany przede wszystkim jako redaktor vademecum, filozof i dopiero na samym końcu pisarz sztuk teatralnych.

Geneza: Po raz pierwszy o próbach napisania „Kubusia Fatalisty i jego pana” usłyszano na początku lat siedemdziesiątych. W listopadzie 1778 roku w periodyku „Cerrespondance…” wydawanym dla niewielkiego grona odbiorców ukazały się fragmenty dzieła. Jednak całość drukiem wydano dopiero w 1796 roku. W Polsce o przygodach Kubusia czytać możemy od 1915 roku.

Gatunek: „Kubusia Fatalistę i jego pana” można nazywać powieścią, jak i powiastką, ponieważ został napisany w sposób eksperymentalny, nie mieszczący się w żadnej z głównych tendencji popularnych w powieściopisarstwie XVIII wieku.

Tytuł: Nazwa dzieła świadczy o przekornym traktowaniu konwencji. U Diderota nie tylko sługa został wymieniony w tytule, ale to jemu podporządkowuje się pana. Z kolei słowo „Fatalista” naprowadza odbiorcę na tematy poruszane w utworze, czyli rozważania dotyczące pojęcia wolności, konieczności, wolnej woli, winy i kary, odpowiedzialności.

Problematyka: Książka ta porusza głównie problemy natury filozoficznej, szczególnie związane z tytułowym fatalizmem. Nie zawiera jednak dydaktyzmu i moralizatorstwa. Diderot porusza istotne problemy w sposób lekki i pozostawia odbiorcy przestrzeń do samodzielnego rozpatrzenia i ustosunkowania się wobec przedstawionych zachowań. Książka ta uczy poprzez zabawę, a jej wielowymiarowość sprawia, że niezależnie od tego, który raz po nią sięgniemy, zawsze będziemy w stanie doszukać się kolejnych mądrości.

Czas i miejsce akcji: Na podstawie odniesień autora do wydarzeń historycznych jesteśmy w stanie wywnioskować, że przedstawione historie rozgrywają się we Francji w połowie lat siedemdziesiątych XVIII wieku (najprawdopodobniej od sierpnia do grudnia). Jednak to poruszane problemy egzystencjonalne, a nie miejsce wydarzeń są istotne o czym autor informuje nas już w pierwszych zdaniach książki.

Bohaterowie: Przedstawione postacie można podzielić na cztery główne grupy. Pierwsza, w której umieścić należy tytułowego Kubusia i pana. Druga, gdzie zaliczymy osoby poznane w drodze. Mamy z nimi styczność przez jakiś czas, działają, opowiadają, mają wpływ na bieg wydarzeń, między innymi kat, karczmarz, gospodyni z „Wielkiego Jelenia”, pan des Arcis i jego sekretarz Ryszard. Trzeci plan stanowią bohaterowie, którzy nie występują w utworze materialnie, ale zostają wspomniani w opowieściach głównych podróżników. Tutaj wymienić należy na przykład brata Anioła, brata Jana, Justysię, Byka i Byczka, pana Desglandsa. I wreszcie czwarty poziom zajmują jednostki z opowiadań przedstawicieli drugiego poziomu, przykładowo pani de la Pommeraye, ojciec Hudson i inni.