Pieśni - Czas i miejsce akcji

Pieśni Jana z Czarnolasu zostały wydane w 1586 roku w zbiorze pt. „Pieśni Jana Kochanowskiego. Księgi dwoje” zawierającym 25 utworów z ksiąg pierwszych i 24 utwory z ksiąg wtórych. Oprócz dwóch ksiąg na cykl pieśni składają się również odrębne dzieła liryczne: „Pieśń świętojańska o Sobótce” oraz hymn „Czego chcesz od nas, Panie”, a także dwa wiersze okolicznościowe. „Pieśni” Kochanowskiego stanowią początek polskiej liryki nowożytnej. Z tego powodu czarnoleskiego wieszcza znawcy literaccy często określają mianem ojca poezji polskiej. Jan Kochanowski dzięki swemu cyklowi utworów ustalił wzorzec dla gatunku, jakim jest pieśń. Wcześniejsze tworzone pieśni tworzone w średniowieczu miały charakter religijny i były przeznaczone do czytania wraz z towarzystwem muzyki i obrzędów. Czarnoleski pisarz dokonał pewnego rodzaju przełomu uznając pieśń za prosty gatunek z przekazem, przeznaczony wyłącznie do czytania. Do najpopularniejszych pieśni Kochanowskiego należą: „Nie porzucaj nadzieje”, „Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie” i „Serce roście, patrząc na te czasy”.
Najważniejsze cechy gatunkowe widoczne w dziełach renesansowego twórcy to m.in. podział na strofy, rytmizacja, powtórzenia, prosta budowa zdań, refren, paralelizmy, stosowanie zwykłego i codziennego języka. Utwory mają charakter refleksyjny, filozoficzny, patriotyczny, pochwalny, biesiadny. Poruszają wiele kwestii, m.in. problem natury ludzkiej, życie w zgodzie z naturą, moralność człowieka, dążenie do zbawienia, równowaga wewnętrzna, pogoda ducha, życie wedle zasady carpe diem. Pieśni podejmują również problem religijności, cnoty, rozumu, pochwały świata, miłości i poezji.
Akcja „Pieśni” autorstwa Jana Kochanowskiego rozgrywa się w epoce renesansu za czasów życia pisarza, czyli między latami 1530 a 1584. Wydarzenia opisywane w utworach mają miejsce w Polsce, w głównej mierze w mazowieckiej wsi Czarnolas, gdzie pisarz spędził wiele lat swego życia.
W „Pieśniach” Jana Kochanowskiego podmiot liryczny stanowi człowiek wyznający zasady stoicyzmu i epikureizmu. Jest to patriota, chrześcijanin oraz osoba żyjąca w zgodzie samym sobą, a także z naturą. Mędrzec, erudyta i humanista jest już w zaawansowanym, podeszłym wieku, na co wskazują m.in. jego obycie w świecie, znanie wszelkich zachowań ludzkich oraz ogromne doświadczenie. Podmiot liryczny w pieśniach dzieli się swoimi refleksjami na temat zmienności losu, natury, życia wedle zasady złotego środka, umiaru i radości z każdej, nawet najmniejszej rzeczy.