Pieśni - Streszczenie

Pieśni to utwory liryczne, mające różną tematykę. Są one melodyjne, ponieważ na początku były przeznaczone do śpiewania. Mają one regularną budowę, zawierają rymy, a czasami refreny. Jan Kochanowski najczęściej pisał o miłości, szczęściu, czy nieuniknionym upływie czasu. W tym gatunku inspirował się utworami Horacego, a w swoich zawierał myśli filozoficzne czy też religijne. Poniżej przedstawię kilka wybranych przeze mnie pieśni.

„Serce roście patrząc na te czasy” to druga pieśń z księgi pierwszej. W tym utworze podmiot liryczny opisuje przyrodę, proces zmian pór roku, nie ukrywa swojego zachwytu nad pięknem świata. Nakłania go to do myśli o ludzkiej egzystencji. Utwór podpowiada jakimi wartościami powinien kierować się człowiek, aby doznać pełni szczęścia. Dowiadujemy się, że bardzo ważna jest cnota, powinniśmy być ludźmi uczciwymi i mieć czyste sumienie. Autor odwołuje się tu do filozofii stoickiej i epikurejskiej, musimy zachować umiar, aby osiągnąć równowagę, ale nie należy wykluczać całkowicie odpoczynku i zabawy. Człowiek powinien dostosować się do natury i żyć z nią w zgodzie, ponieważ jej harmonia pochodzi od Boga. W ostatniej strofie podmiot liryczny pokazuje nam porównanie człowieka cnotliwego z człowiekiem niemoralnym, którego „gryzie mól zakryty”. Dostrzegamy przez to, że pierwszy jest zadowolony z życia, otwarty i cieszy się szczęściem, a drugi tylko cierpi. W utworze znajduje się także apostrofa do dobrej myśli, podmiot prosi, by mimo wszystko go nie opuściła.

Pieśń dziewiąta z księgi drugiej „Nie porzucaj nadzieje”, również odwołuje się do filozofii stoickiej, jest to utwór refleksyjny. W tym utworze podmiot liryczny, który jest osobą mądrą, wykształconą, którą życie wiele nauczyło, zwraca się do osób, które doświadczają ciężkich momentów. Radzi, a wręcz jest przekonany całym sercem, że nigdy nie należy tracić nadziei. Nie jesteśmy w stanie przewidzieć, co nam się przytrafi, jedyną nadzieją jest dla nas wiara w Boga i nasza bezgraniczna ufność w stosunku do jego osoby. Podmiot liryczny ceni i pochwala dystans i zachowanie spokoju w stosunku do losu każdego z nas, pokazuje nam tę zmienność na przykładzie pór roku, gdzie zimą drzewa są łyse, natomiast kiedy nadchodzi wiosna, kwitną i z dnia na dzień są coraz piękniejsze. Tak właśnie jest z ludzkim życiem. Jednego dnia możemy utracić wszystko, co mamy, ale ciągle powinniśmy utrzymywać nadzieję, a przyjdzie dzień, kiedy wszystko odzyskamy.

„Pieśń o dobrej sławie”, czyli pieśń dziewiętnasta z księgi drugiej, opisuje przemijanie, nietrwałość. Podmiot liryczny jest osobą, która nie chce odejść z tego świata i zostać zapomniana, a wręcz przeciwnie, pragnie po sobie coś zostawić. Jest to kolejna pieśń, gdzie zostaje podjęty temat egzystencji człowieka oraz wartości, które są dobre i cenione. Bóg obdarzył nas rozumem, dlatego powinniśmy kochać i szanować bliźnich, być ludźmi uczciwymi oraz żyć cnotliwie. W utworze zawarte jest stwierdzenie, że z rzeczy doczesnych istotna jest tylko sława. Dowiadujemy się, że każdy powinien wykonywać za życia to, w czym jest dobry i co wychodzi mu najlepiej. Istotne jest to, że podmiot liryczny uważa, że lepiej oddać życie i dzięki temu zyskać sławę, a nie żyć jak każdy, nic nie znaczyć i nic po sobie nie pozostawić. Podmiot poucza szlachcica, jakie wartości powinien szanować, oświadcza mu, że musi żyć godnie, aby dostąpić życia przy Bogu.

W pieśni dwudziestej z księgi pierwszej „Miło szaleć, kiedy czas po temu”, najważniejszym hasłem jest horacjańskie „Carpe diem”, czyli „chwytaj dzień”. Utwór przypomina, jak nieubłaganie szybko mija czas, dlatego należy jak najwięcej korzystać z życia, ale w sposób rozważny, każdy człowiek powinien znaleźć złoty środek. Ważne jest, aby cieszyły nas nawet najmniejsze rzeczy, poeta przekonuje, aby żyć teraźniejszością, bawić się i radować, a nie patrzeć w przyszłość i zamartwiać się co będzie dalej. Cała pieśń ma charakter biesiadny i nawiązuje do filozofii epikurejskiej, życie jest po to, aby się nim cieszyć. Podmiot liryczny można tutaj utożsamić z samym Janem Kochanowskim, ponieważ przyjmuje on tu postać poety, artysty. Opisuje on przyjęcie, gdzie liczy się dobra zabawa i atmosfera. Powiada on, że jest to ważne, ale należy zachować umiar i wszystko powinno dziać się w odpowiednim do tego czasie. Istotna jest też równość biesiadników. Nikt nie powinien czuć się gorszy, w taki czas należy odstawić gdzieś na bok zamożność, status i role społeczne, każdy ma takie samo prawo do szczęścia, relaksu i zabawy.

„Pieśń Świętojańska o sobótce” jest najbardziej rozbudowanym utworem z tego gatunku i został dołączony do zbioru „Pieśni” w okresie późniejszym, tak samo, jak „Hymn do Boga”. Rozpoczyna się od kilku słów na temat Sobótki. Jest to święto przesilenia letniego, zwane tez inaczej Nocą Świętojańską. Utwór ten polega na wyśpiewaniu przez dwanaście panien, dwunastu pieśni. Pochwalają one połączenie z naturą oraz spokojne wiejskie życie. Wszystko ma miejsce w Czarnolesie. Ja skupię się na „Pieśni panny I” oraz „Pieśni panny XII”. Pierwsza panna namawia dzieci do kultywowania rodzinnych tradycji, do pobożności i szacunku, ponieważ bez tego będą żyć w cierpieniu i smutku, oddalone od Boga. Dowiadujemy się o ciężkiej pracy krewnych panny oraz że bez pomocy Boga, nie jesteśmy w stanie dużo osiągnąć. Dwunasta panna porównuje życie ziemianina, do życia żołnierza, adwokata i dworzanina. Uznaje, że nie posiada on kłopotów czy trosk. Poeta wyidealizował wieś, uznając, że brak tam problemów, a, innymi słowy, mówiąć istna sielanka. Podmiot liryczny zazdrości ziemianinowi, a nie chciałby być na miejscu osoby żyjącej na królewskim dworze.

„Hymn do Boga”, czyli pieśń XXV, ma charakter pochwalny i powstała poza cyklem. Hymny posiadają również charakter apostroficzny, w tym przypadku mamy do czynienia ze zwrotem do samego Boga. Nadawcą jest podmiot zbiorowy, możliwe, że to pewna grupa osób wiernych. Dziękuje on Panu za cały otaczający go świat, istniejący porządek i dary. Podmiot nie wie jak dziękować, zadaje nawet pytanie, co chciałby otrzymać jego stwórca, ale zdaje sobie sprawę, że nie oczekuje on rzeczy materialnych. Wobec tego dowiadujemy się, że podziękowaniem za te wspaniałości powinno być oddawanie mu czci oraz pobożne życie w zgodzie z naturą. W tej pieśni Bóg ukazany jest jako postać najważniejsza w życiu człowieka, pełna mocy i dobrej woli, jako artysta, opiekun i wspaniały stwórca świata. Ten utwór ma też na celu zmianę postrzegania Boga przez niektórych ludzi, jako osoba wściekła, surowa, groźna i bezduszna.

Podsumowując, „Pieśni”, mają charakter uniwersalny. Są ponadczasowe i odnoszą się do różnych dziedzin życia. Wszystkie jednak mają myśl wspólną. Świat, który nas otacza, wszystkie dobra, które posiadamy, harmonijne połączenie człowieka z naturą, możemy zawdzięczać tylko jednej postaci, a mianowicie Bogu. Jan Kochanowski mówi o tym otwarcie, a my możemy korzystać z jego rad po dziś dzień, ponieważ mają one ścisły związek z życiem zwykłego człowieka. Powinniśmy cenić czas, chwalić Boga, nigdy nie tracić nadziei, zachwycać się światem i korzystać z przyjemności.