Siłaczka - Charakterystyka

AutorStefan Żeromski urodził się 14 października 1864 r., a zmarł 20 listopada 1925 r.. Był prozaikiem, publicystą i dramaturgiem. Tworzył pod swoim nazwiskiem, ale też pod pseudonimami Maurycy Zych, Józef Katerla i Stefan Iksmoreż. Cztery razy nominowano go do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Do najbardziej znanych jego utworów należą powieści (np. „Syzyfowe prace”, „Ludzie bezdomni”, „Przedwiośnie” i „Wierna rzeka”), opowiadania i nowele (np. „Rozdziobią nas kruki, wrony…”, „Doktor Piotr”, „Siłaczka”) oraz dramaty (np. „Uciekła mi przepióreczka”).Gatunek„Siłaczka” jest nowelą. To krótki jednowątkowy utwór epicki napisany prozą. Jest zwarty kompozycyjnie, ma wyraźnie zarysowaną akcję, punkt kulminacyjny i puentę. Geneza utworuNowela została wydana w roku 1895. Stefan Żeromski podjął w niej temat idei pozytywistycznych. Skupił się tu na haśle pracy u podstaw, a zatem na edukacji skierowanej do najuboższych warstw społecznych. Pierwowzorem Stanisławy Bozowskiej była Faustyna Morzycka, która nauczała w tajnej szkole wiejskie dzieci. Żeromski nie promuje haseł pozytywizmu, raczej podejmuje dyskusję o tym, jak duży zasięg i skuteczność one mają.Czas i miejsce wydarzeńWydarzenia osadzone są w czasach współczesnych autorowi, a więc u schyłku XIX wieku. Akcja rozgrywa się w ciągu dwóch dni. Jednak retrospekcje (wspomnienia Pawła Obareckiego) poszerzają zasięg czasowy o kilka lat.Miejsca zdarzeń to Obrzydłówek (nazwa znacząca, wskazująca na nieprzyjemną, przygnębiającą atmosferę miasteczka) i wieś, w której mieszkała Stanisława Bozowska. Wspomnienia Pawła dotyczą Warszawy. Ogólnie rzecz biorąc, wydarzenia dzieją się w zaborze rosyjskim.Bohaterowie1) Paweł Obarecki to lekarz mieszkający i pracujący w Obrzydłówku od sześciu lat. Jest smutny, przygnębiony, melancholijny. Rozmyśla nad swoim życiem. Dostrzega jego monotonię. Nie ma motywacji do działania. Nie chce podejmować żadnego wysiłku intelektualnego. Już dawno zrezygnował z czytania i pisania. Grywa w winta z przedstawicielami elity małomiasteczkowej. Dostrzega niski poziom dyskusji, brak ideałów i materializm rozmówców. Uświadamia też sobie, jak bardzo się zmienił. Na początku był idealistą i społecznikiem, który chciał leczyć i edukować najbiedniejszych. Kupował i rozdawał leki, uczył o odżywianiu i higienie. Działał pomimo przeciwności. Uważał to za swój obowiązek i powołanie. W pewnym momencie przegrał walkę. Przeciwnikami lekarza okazali się aptekarz i felczerzy, ale też ludzie prości, którzy nie rozumieli, że doktor Paweł chciał im pomóc. Przemiana bohatera była bardzo wyraźna, zwłaszcza gdy zestawi się jego postawę obecną z tą z czasów studenckich. Biedny idealista i społecznik zmienił się w leniwego, znudzonego życiem materialistę. Tylko przez moment wydawało się, że Paweł wróci do dawnych idei – gdy próbował pomóc umierającej Stasi. Ostatecznie jednak wybrał wygodne, mało ambitne życie, które prowadził przez ostatnie lata.2) Stanisława Bozowska to nauczycielka pracująca w jednej z wsi w pobliżu Obrzydłówka. Zachorowała na tyfus. Gorączkowała, traciła przytomność. Gdy zmarła, pozostawiła pogrążonych w smutku uczniów, mieszkańców wsi i starszą kobietę, którą do siebie przygarnęła. Mówiono o niej, że była dobra. Uczyła dzieci, nakłaniała je do czytania. Napisała książkę „Fizyka dla ludu”, którą chciała wydać. Żyła skromnie, a właściwie biednie. Ze wspomnień Pawła Obareckiego wynikało, że zawsze była społeczniczką i idealistką. Podczas spotkań grupy przyjaciół żywo dyskutowała i przedstawiała swoje poglądy. Była biedna. Ubierała się skromnie, w nieco za duże i postarzające ją ubrania. Chciała pomagać, być lekarzem. Została nauczycielką. Realizowała idee tak, jak życie jej pozwoliło. Nie poddała się. Walczyła z przeciwnościami losu. Nie wyrzekła się młodzieńczych ideałów. Zadziwiła Pawła Obareckiego swoją siłą, ale też rozzłościła go uporem, który doprowadził ją do śmierci.TreśćDoktor Paweł Obarecki wrócił do domu ze spotkania, podczas którego grał w winta. Nie miał dobrego nastroju. Miało to związek z jesienną pogodą i małomiasteczkową atmosferą Obrzydłówka. Bohater był przygnębiony. Rozmyślał nad sobą i swoim życiem. Przybył do miasteczka sześć lat wcześniej. Był młodym lekarzem, który dopiero co skończył studia. Był idealistą i społecznikiem. Pomagał biedniejszym i słabszym, wprowadzał ideę pracy u podstaw. Leczył niemal za darmo, edukował w kwestiach higieny. Naraził się aptekarzowi i felczerom, którzy żerowali na nieświadomych mieszkańcach miasteczek i wiosek. Cała elita Obrzydłówka wystąpiła przeciw niemu. Ci, którym lekarz niósł pomoc, też się od niego odwrócili. Doktor Paweł nadal starał się robić swoje, ale przegrał. Stracił zapał, unikał ludzi, chadzał na samotne spacery. Ostatecznie – za sprawą księdza – doszło do zgody między lekarzem a aptekarzem. Paweł Obarecki stał się podobny do przedstawicieli elity miasteczka, którą wcześniej pogardzał. Zmienił się w przyziemnego materialistę. U doktora pojawił się pewnego dnia chłop z jednej z okolicznych wiosek. Prosił lekarza o przybycie do chorej nauczycielki. Gdy dotarli do wsi, Paweł wszedł do jednego z domów. W izbie siedziała starsza kobieta. Lekarz chciał się rozgrzać, zanim pójdzie do chorej. Ta już dwa tygodnie nie czuła się dobrze. Teraz spała i miała gorączkę. Doktor przyglądał się jej bardzo uważnie i w pewnym momencie rozpoznał w niej Stanisławę Bozowską. Szybko też ocenił sytuację. W izbie było skromnie, wręcz biednie, za to wszędzie leżały książki. Dziewczyna ciężko oddychała i pojękiwała z bólu. Miała tyfus. Paweł nie wiedział, co zrobić. Żeby ją uratować, ktoś musiał pojechać do Obrzydłówka po chininę. Lekarz kazał wezwać sołtysa, któremu polecił, by znalazł ochotnika, który się tego podejmie. Obiecał dobrze zapłacić. Chętny się znalazł. Paweł dał mu list do aptekarza. Doktor zaczął wypytywać o Stasię staruszkę z nią mieszkającą. Ta powiedziała, że nauczycielka pracowała na wsi od trzech lat, przygarnęła kobietę do siebie, była dobra. Paweł Obarecki zaczął wspominać. Był biednym studentem, który nie miał ani jedzenia, ani porządnego ubrania. Zauroczył się piękną panienką, której strój zdradzał, że nie była zamożna. Spotykał ją na ulicy. Miał jednak wiele szczęścia, bo zaczął ją widywać w domu przyjaciół. Rozmowa z nią uszczęśliwiała Pawła, który zakochał się w dziewczynie. Oświadczył się jej nawet, ale ta tylko się roześmiała. Teraz doktor rozpaczał nad losem Stasi i nad swoim. Posłaniec nie nadjeżdżał. Lekarz rano sam wybrał się do Obrzydłówka po leki. Gdy wrócił, zobaczył wokół domu gromadkę dzieci. Okna były pootwierane, a w izbie kobiety myły ciało zmarłej. Paweł wpadł w rozpacz. Nakazał stolarzowi zbić prostą trumnę. Zaczął szukać informacji o rodzinie Stanisławy. Znalazł tylko list skierowany do Helenki, w którym dawna ukochana doktora pisała o swojej chorobie, problemach finansowych i książce „Fizyka dla ludu”, którą chciała wydać. I z listu, i ze słów chłopca, który nie zdołał w nocy dotrzeć do miasteczka i przywieźć leków, dowiedzieć się można, że Stasia zawsze myślała o innych, pomagała mieszkańcom wsi, zachęcała ich do nauki. Doktor pożegnał się ze Stanisławą, szepcząc do jej ucha jakieś słowa. Wrócił do domu. Przez pewien czas próbował żyć inaczej. Chciał wrócić do czytania, zrezygnował z gier karcianych. Szybko jednak mu przeszło. Przytył, dobrze zarabiał, zaczął palić i ponownie zbliżył się do miasteczkowych elit.ProblematykaUtwór dotyka tematów społecznych, problemów wsi i małych miasteczek, idei pracy u podstaw, czym wpisuje się w program pozytywistyczny, choć powstał w epoce Młodej Polski.„Siłaczka” porusza tematy postaw życiowych i pozytywistycznych idei. Doktor Paweł Obarecki i nauczycielka Stanisława Bozowska w młodości byli do siebie podobni. Chcieli pomagać osobom potrzebującym, biednym, niewyedukowanym. Chcieli wprowadzać w życie ideały pracy u podstaw. Życie zweryfikowało plany Pawła. Zmienił się pod wpływem atmosfery Obrzydłówka. Zrezygnował ze swoich celów, a zamiast tego zaczął prowadzić nudne, ale wygodne życie. Postawa Stasi okazała się inna. Edukowała wiejskie dzieci, pracowała na rzecz społeczności, w której żyła. Ona nie wyrzekła się swoich ideałów, choć przyszło jej zapłacić najwyższą cenę za ten wybór. Stasia to tytułowa siłaczka. Nie zaprzestała walki o to, w co wierzyła, choć życie jej nie oszczędzało. Stefan Żeromski prowokuje odbiorców do dyskusji o pozytywistycznych ideach. Skłania do zastanowienia się nad ich realizacją i skutecznością.