Doktor Piotr - Problematyka

Stefan Żeromski w swojej noweli „Doktor Piotr” opisuje kilka problemów, które były widoczne po klęsce powstania styczniowego. Jest to epoka pozytywizmu, w czasie której ludzie uważali, że praca stanowi najważniejszą wartość, dlatego problemy przedstawione w książce ogniskują się głównie wokół pracy.
Jednym z zagadnień, które Stefan Żeromski porusza w swojej książce jest praca u podstaw. Polegała ona na tym, że wykształceni ludzi pomagali osobom prostym, często wiejskiego pochodzenia, krzewiąc wśród nich oświatę
i cywilizując ich. W ten sposób próbowali poprawić jakość życia najbiedniejszej grupy społecznej. W lekturze „Doktor Piotr” motyw ten widoczny jest w dwóch sytuacjach. Jedną z nich jest pomoc bogatej wdowy, która postanowiła wyprowadzić pana Teodora na ludzi, dając szansę rozwoju dziecku z nizin społecznych. Podobną motywacją w działaniu kieruje się tytułowy doktor Piotr, który po zdobyciu wykształcenia zamierza powrócić na prowincję, aby tu pracować dla dobra miejscowej ludności, ale gorzka prawda o nieuczciwości ojca niweczy jego zamiary życia na prowincji. Trzecia sytuacja pokazuje, jak Dominik Cedzyna łamie zasady pracy u podstaw, gdyż aby pomóc synowi, postanowił obniżyć pensje swoich pracowników. W ten sposób, mimo tego
że nie widział w tym żadnego problemu, oszukał on swoich robotników. W ten sposób autor sygnalizuje, że wzniosłe hasła pracy wśród biednych kosztem własnego dobra nie zawsze są możliwe do zrealizowania.
Pisarz podejmuje też mocno promowany w pozytywizmie trend pracy organicznej. Polega ona na pracy dla dobra społeczeństwa, w myśl zasady,
że państwo jest jak organizm, którym muszą sprawnie działać wszystkie narządy. Tymi narządami w społeczeństwie są obywatele zobowiązani
do rzetelnej pracy, bo ona warunkuje dobre i mocne państwo. Pracy organicznej podjęli się obaj główni bohaterowie książki. Niestety, mimo iż ich działania wyrastały z dobrych intencji, potrafiły krzywdzić innych. Doktor Piotr, wyjeżdżając do pracy za granicę, zapewne usatysfakcjonował robotników,
ale zostawił swojego ojca całkiem samego. Pan Dominik zaś, chcąc zapewnić swojemu dziecku rozwój intelektualny, obniżył pensje uczciwych robotników, którzy nie zasłużyli na taki los. Obaj bohaterowie działali więc jak organ niewydolny – realizując jedną ideę, zaniedbywali inną.
Następnym problemem, który został poruszony w lekturze, jest emigracja
za granicę w celu poszukiwania lepszej pracy. Czytelnik odnajduje w noweli informację, że zagraniczne posady gwarantują wyższe zarobki, co przyciąga młodych, ambitnych ludzi. Niestety wymaga to zerwania bliskich więzi rodzinnych, opuszczenia ojczystych stron i życia na emigracji. Skazuje zarówno wyjeżdżających jak i pozostających na rozłąkę i tęsknotę. Ten problem wydaje się niezwykle aktualny również we współczesnym świecie, kiedy trudno nie znaleźć rodziny, w której ktoś nie wyjeżdżałby za chlebem za granicę. W książce problem ten dotknął tytułowego bohatera. Doktor Piotr był dobrze wykształconym człowiekiem, a w Polsce miał problem ze znalezieniem pracy
na jego poziomie. Aby spłacić długi za naukę potrzebował dobrze płatnej pracy.
Za granicą oprócz pieniędzy obiecywali mu też mieszkanie i materiały potrzebne chemikowi. Propozycja ta była bardzo kusząca, więc tytułowy bohater bez zastanowienia przyjął ją, zostawiając swojego ojca w rodzinnej miejscowości.
Kolejnym problem, który jest widoczny do dziś to konflikt pokoleń. Moda
z każdym dniem się zmienia, więc rzeczy, które były popularne kilka lat temu, dzisiaj mogą być uznawane za coś bezsensownego. We wspomnianej wcześniej epoce pozytywizmu najważniejsza była praca i nauka. Dlatego niewykształcony ojciec tytułowego bohatera nie potrafił zrozumieć, dlaczego Piotrowi tak bardzo zależało na nauce, a zaraz po jej zakończeniu rozpoczął pracę z dala od rodzinnej miejscowości. Dla Dominika Cedzyny najważniejsza była jego rodzina, więc wyjazd syna za granicę i zostawienie go samego było dla niego bardzo bolesne. Ojciec rozpacza na po przeczytaniu listu, jednak widać też, że życzy mu powodzenia w pracy i życiu. Jest typowym ojcem, dla którego najważniejsza wartość stanowi szczęście syna.
Podsumowując, słowem kluczem w problematyce „ Doktora Piotra” jest konfrontacja. Po pierwsze górnolotnych haseł epoki z rzeczywistością,
po drugie standardów zagranicznych i krajowych i po trzecie priorytetów ludzi młodych i starych.