Los utracony - Problematyka

Powieść „Los utracony” węgierskiego noblisty, o żydowskich pochodzeniach – Imre Kertész’a to poruszająca autobiograficzna historia piętnastoletniego chłopca, który w ciągu roku poznaje piekło obozów koncentracyjnych. Niezwykle wiarygodna i powściągliwa książka opiera się na bardzo ważnych problemach rzeczywistości II wojny światowej.
Przede wszystkim utwór ukazuje mechanizm działania hitlerowskich obozów zagłady, jak na przykład sposób pozyskiwania przyszłych więźniów: ludzie byli manipulowani i okłamywani – wmawiano im, że jadą do porządnej „pracy”, która miała im zapewnić należyty dochód. Traktowanie zesłanych osób, zasady rządzące się w obozie, czy życie więźniów relacjonuje nam żydowski nastolatek, Gyorgy Koves, z charakterystyczną dla całej powieści prostotą i dziecięcą naiwnością.
Dzieło autora obrazuje kształtowanie się systemu wartości i poglądu na świat młodego człowieka, który przeżył tak tragiczne doświadczenia. Pobyt w obozach zmienił naiwnego, cieszące się życiem chłopca w dojrzałego, pełnego doświadczeń młodzieńca, który inaczej już postrzega rzeczywistość. Narracja w roli młodego człowieka pokazuje początkową nieświadomość tragedii, która spotyka bohatera. Im dłużej przebywa on w obozie, tym bardziej działa to na jego psychikę. Gyorgy po powrocie do domu zaczyna tęsknić za obozem, czuje się niezrozumiany i wyobcowany. Okazuje się, że jego prawdziwym życiem, gdzie czuł się bezpiecznie, było to ciężkie – obozowe. Bohater nie zamierza dalej żyć dla samego siebie – chce żyć dla tych, na których mu zależy, spełniać się w tym, w czym widziała go matka. Jego los jest już „Losem utraconym”, ponieważ nigdy nie będzie mógł wrócić do cudownego, beztroskiego dzieciństwa, nawet w wspomnieniach. Jego młode życie zostało zdruzgotane przez zbyt wcześnie przeżyte tragedie, które kazały mu w szybkim czasie dojrzeć. Gyorgy równocześnie obiecał sobie, że opowie ludziom o „szczęściu obozów koncentracyjnych”, bo dla niego koszmarem nie była sama ciężka codzienność wśród umierających naokoło ludzi, braku należytego pożywienia, bestialskiego traktowania przez strażników. Dla niego koszmarem był powrót do dawnej „normalności” i pozostawienia za sobą strasznych wspomnień.
Kertész w książce zwrócił również uwagę na niegdysiejsze postrzeganie Żydów, powód istnienia gett, czy Holocaustu. Jako, że sam autor jest pochodzenia żydowskiego, podobnie jak główny bohater utworu, problem tamtejszej dyskryminacji narodu żydowskiego jest mu szczególnie bliski. Gyorgy zanim trafia do obozu zagłady, spotyka się często ze swoimi koleżankami z kamienicy, również Żydówkami, spędzając czas na graniu w karty. Pewnego dnia jedna z dziewczynek podczas ich wspólnego spotkania, rozpłakuje się z powodu tego, iż jest pochodzenia żydowskiego. Nie może zrozumieć dla czego przez swoją narodowość jest gorzej traktowana, nakładane są na ich społeczność wszelkiego rodzaju zakazy, represje. Bohater nie umie odpowiedzieć na wciąż zadawane przez nią pytania, więc próbuje ją uspokoić. Dopiero po przeżyciu obozów koncentracyjnych uświadamia sobie istotę sytuacji: „Teraz już mógłbym jej powiedzieć, co to znaczy „Żyd”: nic nie znaczy, przynajmniej dla mnie, dopóki nie zaczną się kroki.” – bycie „odmiennym” nie czyni cię gorszym, ani lepszym dopóki nie zaczniesz działać.