Erotyk – Gatunek literacki

DEFINICJA:
Termin „erotyk” wywodzi się z języka greckiego, od słowa „erotikós”, które oznacza „miłosny”. Nazwa ta z kolei wywodzi się od greckiego boga miłości – mitologicznego Erosa. Jest to poetycki utwór liryczny (zatem należący do rodzaju LIRYKI), który opowiada o miłości, zazwyczaj pomiędzy kobietą a mężczyzną. Podmiot liryczny najczęściej zwraca się bezpośrednio do danego adresata, a więc pojawia się forma wyznania uczuć lub skargi. Erotyk nie ma ściśle określonej formy gatunkowej ani budowy wiersza. Może przybrać kształt madrygału, czyli krótkiego wiersza miłosnego, pieśni, hymnu, modlitwy, sielanki oraz sonetu. Ważniejsza niż forma w tym przypadku jest tematyka – miłość pomiędzy kochankami. Erotyk obfituje w liczne środki stylistyczne, które mają na celu wzmocnienie przekazu, na przykład: oksymorony, antytezy, personifikacje, epitety, synonimy, metafory, hiperbole (wyolbrzymianie doznań, zalet), alegorie, a także symbolikę. Erotyku nie należy mylić z erotyzmem ani ze współczesną literaturą erotyczną.
CECHY EROTYKA:
– akcentowanie miłości zmysłowej, zarówno fizycznej, jak i duchowej;
– podkreślenie głębi uczuć i pasji;
– ma postać monologu, wyznania kierowanego do konkretnego adresata;
– łączy uczucia przyziemne z religijnymi (duchowymi);
– erotyk często przyjmuje metaforyczną treść;
– uczucia przedstawione są obrazowo, z wielkim szacunkiem i godnością;
– występuje obfitość środków stylistycznych;
– częsta apostrofa, czyli zwracanie się bezpośrednio do kogoś/czegoś;
– może przybrać formę skargi, wyrażenia żalu;
– podmiot liryczny to człowiek zakochany;
– przekaz powinien być żarliwy, żywiołowy i wiarygodny;
– częste stosowanie czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej;
– opisuje emocje pozytywne i negatywne.
HISTORIA:
Erotyki pojawiły się już w epoce starożytności, gdzie pisała je grecka poetka Safona (VII-VI wiek p.n.e.). Przybierały one jednak formę delikatnej liryki miłosnej, oszczędnej w szczegółach. Anakreont z Teos to również grecki poeta, sławiący się lekkimi i humorystycznymi erotykami. Najbardziej znanymi rzymskimi twórcami z kolei byli Katullus i Owidiusz. Uważa się, że największą inspiracją dla ówczesnych poetów była Biblia (Stary Testament) i zawarta w niej „Pieśń nad Pieśniami”. Autor jest nieznany, choć przez długi okres przypisywano ten utwór królowi Salomonowi, nazywana jest także „Pieśnią Salomona”. „Pieśń nad Pieśniami” powstała pomiędzy VI a II wiekiem p.n.e., ukazuje miłość pomiędzy kobietą a mężczyzną (Oblubieniec i Oblubienica), co było wówczas dość kontrowersyjne. Można ją również interpretować jako alegorię miłości Boga do człowieka. W zachodniej kulturze chrześcijańskiej pojawiły się też erotyki nawiązujące do rycerskiego modelu miłości dworskiej. Jej korzenie sięgają do prowansalskiej liryki trubadurów (byli to poeci i muzycy francuscy). Opisywali oni miłość jako radosną część życia. Kiedy religia chrześcijańska na dobre zakorzeniła się w Europie, erotyki były nieprzychylnie przyjmowane, jako coś deprawującego, pominięto więc sferę cielesną, a skupiono się na tej duchowej. W późniejszym okresie włoski poeta renesansowy – Francesco Petrarka – napisał „Sonety do Laury”, które stały się inspiracją dla twórców włoskich, angielskich i niemieckich. W Polsce erotyki pojawiły się w epoce renesansu i baroku, a ich najpopularniejszymi twórcami byli Jan Kochanowski, Kasper Twardowski, Daniel Naborowski i Szymon Zimorowic. Największa ekspansja erotyków przypada jednak na epokę romantyczną. Najbardziej rozpoznawalnymi autorami wówczas byli: Johann Wolfgang Goethe, Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński. Prawdziwy przełom natomiast możemy zaobserwować w Młodej Polsce, gdzie erotyki stały się bardziej odważne. Opisywały akt płciowy zbliżający kobietę i mężczyznę, skupiały się na fizyczności kobiecego piękna. Znikło pewne tabu, co pozwoliło autorom na szokującą nieraz odwagę. Analizując różne epoki literackie, można dostrzec, jak erotyk ewoluował. Autorzy zachwycali się kobiecą urodą i jej powabem, opisywali psychologiczne relacje związane z miłością oraz skupiali się na fizyczności i pożądaniu. Erotyki stawały się coraz mniej subtelne, coraz mniej drobiazgowe i wyrażały coraz to większą zachłanność miłości i hołubienie ciała.
TEMATYKA:
Erotyk zawsze „mówi” o miłości. Jego celem jest przybliżenie tajemnicy miłości i wszelkich uczuć z nią związanych. Ukazuje mechanikę wzruszeń, wyjaśnia pożądanie ciała i duszy, wchodzi w sferę intymności, często odrzucając obowiązujące wzorce moralne i obyczajowe. Uwrażliwia na piękno owego uczucia, ale też ukazuje jego konsekwencje i ciemne strony. Odpowiada na podstawowe pytanie egzystencjalne człowieka – czym jest miłość? Jaką ma wartość i znaczenie w życiu?
Istnieje pewne rozgraniczenie, o jakiej miłości stanowi treść erotyka:
a) miłość cielesna – skupia się na pożądaniu fizycznym, namiętnym rozkoszom i igraszkom. Podmiot liryczny skupia się głównie na elementach ciała obiektu pożądania – walorach kobiecości, oczach, dłoniach, ustach, talii. Wygląd zewnętrzny odbiorcy często jest gloryfikowany, a nawet wyidealizowany, przedstawiony tak, jak wid