Ballada – Gatunek literacki

EPIKA, LIRYKA I DRAMAT:
Aby wyjaśnić znaczenie ballady, należy przypomnieć sobie cechy trzech gatunków literackich. Ballada bowiem jest takim utworem, który łączy cechy każdego z nich. Każdy z tych rodzajów rozgałęzia się z kolei na gatunki literackie. 1. Epika – narrator opisuje świat przedstawiony (w pierwszej lub w trzeciej osobie), istnieje obecność rozbudowanej fabuły, dialogów, wyraźnie zaakcentowanej akcji i bohaterów. Narrator może być wszechwiedzący (abstrakcyjny) lub konkretny, który bierze bezpośrednio udział w wydarzeniach. Epika pisana jest prozą.2. Liryka – prawie zawsze wyraźna obecność podmiotu lirycznego, który przez monolog wyraża swe myśli, uczucia i emocje. Utwory są pisane wierszem, zawierają liczne środki stylistyczne. Wyraźnie zachowana poetyckość. Utwory liryczne skupiają się na świecie wewnętrznym podmiotu, a nie na świecie zewnętrznym. 3. Dramat – podstawową formą wypowiedzi bohaterów są dialogi i monologi. Występuje fabuła, ale brakuje narratora czy nadrzędnego podmiotu lirycznego. Może jednak występować tekst poboczny – didaskalia. Utworzy dramatyczne są pisane głównie do wystawiania na scenie. DEFINICJA: Termin „ballada” wywodzi się z włoskiego słowa „ballare”, to oznacza „tańczyć”. Ballada to gatunek literacki, a często także utwór synkretyczny, który łączy różne rodzaje. W balladzie mogą wystąpić zarówno elementy epiki (fabuła i obecność narratora), liryki (duże nacechowanie emocjonalne, nastrojowość, pisanie wierszem), a nawet dramatu (występowanie dialogów, podział scen i zarysowana akcja). Ballada jest zaliczana do epiki, ale jest pewnym wyjątkiem, ponieważ może być zapisywana nie tylko prozą, lecz także i wierszem. Jest charakterystyczna szczególnie dla epoki romantyzmu, w której była najpowszechniejsza i niezwykle popularna. Według definicji cenionego historyka polskiej literatury – Juliusza Kleinera – ballada to „krótki wierszowany utwór epicki na temat niezwykłego zdarzenia, o zabarwieniu lirycznym i o tendencji do dramatycznego dialogowego ujęcia”. Można też w skrócie powiedzieć, że ballada to utwór epicko-liryczny. CECHY BALLADY: – świat realny przeplata się ze światem fantastycznym; – posiada elementy epiki, liryki i dramatu;- poetyckość, śpiewność wiersza, nastrojowość, baśniowość; – często niejasno są zarysowane wydarzenia z wyraźną ingerencją sił nadprzyrodzonych; – tajemniczość i brak całkowitego wyjaśnienia akcji i fabuły;- narrator wydaje się zdziwiony światem, który prezentuje;- różnorodność gatunkowa (przeplatanie humoru, grozy, fantastyki);- budowa utworu jest stroficzna; –  obecność zbiorowości ludzkiej, (na przykład mieszkańcy wsi); – obecność istot fantastycznych (na przykład nimfy, rusałki, syreny, duchy); – przyroda często jest personifikowana i gloryfikowana;- występowanie przysłów i mądrości ludowych kształtujących moralność ludzką; – wplatanie języka ludowego; – gwary, a nawet mowy potocznej;- autor często jest jednocześnie narratorem i utożsamia się z ludem; – wyraźnie zarysowany punkt kulminacyjny akcji; – los człowieka nie leży w jego rękach; – folklor, ludowość, podania; – świat nierealny ma takie same prawa bytu, jak świat rzeczywisty;- wydarzenia są dramatyczne, wzbudzają emocje; – przesłanie ballady: nie ma zbrodni bez kary; – narrator nie jest wszechwiedzący, często sprawia wręcz wrażenie zagubionego. HISTORIA: Korzenie ballady są włosko-prowansalskie. Wówczas była to odmiana pieśni tanecznej nazywanej „balada” (przez jedno „l”). Pierwsze ludowe pieśni celtyckie pojawiły się między XII a XIV wiekiem, w Danii i Szkocji. „Ballada szkocka” była pieśnią epicką o tematyce złowrogiej i tragicznej. Podejmowała tematy nieszczęśliwej miłości, zdrady i zemsty. Mnogość elementów fantastycznych wprowadzała posępny i enigmatyczny nastrój. Pod koniec XVIII miłośnicy folkloru szczególnie upodobali sobie ten gatunek i go rozpowszechnili. Na przełomie wieków XIV–XV ukształtowała się dziś znana nam ballada, mająca początki na terenie Włoch i Francji. Ta nowo wprowadzona liryczna forma wypowiedzi stała się niezwykle popularna. Najpopularniejszą ówcześnie balladą był utwór szkockiego biskupa, pod tytułem „Reliques of Ancient English Poetry”, oraz „Volkslieder” autorstwa niemieckiego pisarza Johanna Gottfrieda Herdera. W Polsce prekursorem tego gatunku literackiego był bez wątpienia Adam Mickiewicz. Początki wprowadzenia tego gatunku były jednak niełatwe, gdyż nie rozumiano go, a nawet szydzono ze specyfikacji łączenia kilku rodzajów literackich. Również Julian Ursyn Niemcewicz, który przekładał ballady na język polski, przyczynił się do rozkwitu tego gatunku literackiego w naszym kraju. Przełomową datą był rok 1822, w którym Adam Mickiewicz opublikował pierwszy tom zbioru utworów pod tytułem „Ballady i romanse”. Oprócz wpływu na rozwój ballady w polskiej literaturze, zbiór ten zapoczątkował również manifest polskiego romantyzmu. Akcja współczesnych ballad często bazuje na wzorze starożytnych tragedii, w których bohater podejmował karkołomne próby pokonania nieprzejednanego losu, co prowadziło go do niechybnej zguby.TEMATYKA:O czym opowiadają ballady? Często poruszają tematykę nieszczęśliwej miłości (charakterystyczną dla romantyzmu) oraz motyw winy i kary. Przedstawiają wieś i jej otoczenie wraz z zamieszkując�