Opowiadanie – Gatunek literacki
Opowiadanie – gatunek literacki i forma wypowiedzi narracyjnejOpowiadanie to wypowiedź przedstawiająca wydarzenia, które rozwijają się w czasie i tworzą ciąg przyczynowo-skutkowy.
Opowiadanie jest to niedługi utwór literacki, który ma prostą akcję i niewielki rozmiar, najczęściej jest pisany prozą i ma jednowątkową fabułę. Możemy wyróżnić na przykład opowiadanie twórcze, w którym cała akcja jest zbudowana i wymyślona przez autora. To on kreuje postacie i wymyśla ich rozmowy.
Inna definicja może nam powiedzieć, że opowiadanie jest to podstawowa forma wypowiedzi o charakterze narracyjnym, która prezentuje czytelnikowi narastanie toku zdarzeń w czasie. Jest opozycyjna wobec opisu.Opowiadanie ma następujący schemat:
wstęp – jest to początek akcji, określenia jej czasu i miejsca. Zawiera przedstawienie bohaterów, wprowadza w atmosferę zdarzeń, przedstawiając ich okoliczności;
rozwinięcie – jest to rozwinięcie akcji; ta część zawiera przebieg zdarzeń w kolejności chronologicznej, z zachowaniem związku przyczynowo-skutkowego;
zakończenie – jest to rozwiązanie/zakończenie akcji, czyli krótkie i wyraźne podsumowanie opowiadania.
CechyTen gatunek literacki, czyli opowiadanie, może zawierać w swojej treści elementy charakterystyczne dla innych rodzajów literackich niż epika, na przykład fragmenty liryczne oraz dialogi i monologi.Wydarzenia, które są przedstawione w opowiadaniu, zazwyczaj są ukazane z pewnej perspektywy czasowej, która narratora dystansuje wobec zaistniałych kiedyś zdarzeń, o których opowiada on w tekście. Daje to możliwość szerszego uchwycenia tych właśnie wydarzeń.Jeżeli chodzi o fabułę, to powinna przebiegać ona chronologicznie, prezentując przy tym zależności przyczynowo-skutkowe.Ważne jest przyjrzenie się roli narratora w opowiadaniu, czyli przyjrzenie się postaci, która snuje tę opowieść. W większości przypadkach narrator wypowiada się w pierwszej osobie liczby pojedynczej lub w trzeciej osobie liczby pojedynczej. Rzadziej pojawia się on w formie liczby mnogiej. Często możemy się spotkać z tym, że ten narrator jest eksponowany wyraźnie, opowiada i przedstawia bohaterów ze swojego punktu widzenia, przedstawia też swoje oceny i sądy; może to uczynić w sposób nieobiektywny. W swojej wypowiedzi nierzadko umieszcza rozbudowane fragmenty refleksyjne, dygresje i opisy. Opowiadanie dodatkowo charakteryzuje się tym, że język narratora jest barwny i żywy, nie nudzi on czytelnika.Opowiadanie a nowelaOpowiadanie jest formą, która trochę przypomina nowelę. Istnieją jednak pewne elementy, które różnią te dwa gatunki i pozwalają je od siebie odróżnić. Nowela koncentruje się tylko wokół jednego, najczęściej dramatycznego zdarzenia. Wyklucza takie fragmenty, które są nieistotne dla przebiegu całej akcji i nie zmieniają jej (są to na przykład opisy wcześniejszego życia bohaterów, dygresje itp.). Natomiast drugi element, dzięki któremu jesteśmy w stanie odróżnić opowiadanie od noweli, stanowi obiektywizm narracyjny, który odnajdujemy w noweli. Polega on na wyeliminowaniu partii opisowych, lirycznych, refleksyjnych itp., czyli wszystkich tych, które mogłyby zaburzyć jednowątkowość, zwięzłość i ścisłość fabuły.
Opowiadanie ma tak samo zwartej budowy jak nowela, o czym świadczą między innymi postacie drugoplanowe, refleksje oraz opisy. Od noweli przede wszystkim różni się brakiem obowiązujących w noweli rygorów oraz swoją luźną konstrukcją.Jak napisać opowiadanie? Wskazówkiwarto przed pisaniem przypomnieć sobie treść utworu (jeśli to opowiadanie odtwórcze), uporządkować wiedzę na temat postaci, które będą opisane, przypomnieć sobie, jak się one zachowywały, jakie były ich przyzwyczajenia i cechy charakteru;
przygotowanie planu pracy, dzięki któremu będzie można ustalić, kiedy wprowadzić zwroty akcji oraz jakie wydarzenie będzie punktem kulminacyjnym w opowiadaniu;
ważne jest, aby pamiętać o urozmaiceniu opowiadania elementami innych form wypowiedzi, takimi jak: dialogi, monologi, opisy, charakterystyki;
narracja musi być konsekwentna; w opowiadaniu najlepiej użyć narracji w pierwszej osobie lub w trzeciej osobie;
–
wydarzenia należy opisywać chronologicznie, zgodnie z następstwem czasu; w celu przywołania wydarzeń wcześniejszych, które miały już miejsce, wykorzystać trzeba retrospekcję; przydatne słowa i zwroty: na początku, następnie, potem właśnie, przedtem, po chwili, zaraz po tym, nad ranem, pewnej nocy, po południu, w końcu, wkrótce, wtedy, ostatecznie lub wówczas;opowiadanie powinno być napisane w jednym czasie; trzeba unikać mieszania mieszania czasu przeszłego i teraźniejszego;
– pomiędzy opisywanymi zdarzeniami musi zachodzić związek przyczynowo-skutkowy – muszą one wynikać jedno z drugiego; bardzo dobre będzie posługiwanie się wyrazami, które sygnalizują kolejność wydarzeń, na przykład: dlatego też, później, w rezultacie, więc, na skutek, w związku z tym, ze względu na, w konsekwencji, z powodu albo w efekcie;gdy stosuje się dużo czasowników, akcja staje się bardziej dynamiczna;
– jeżeli mamy zamiar oddać za pomocą tekstu szybkie tempo rozwoju wydarzeń, warto pamiętać o budowaniu krótkich zdań;trzeba pamiętać o wyrazach i zwrotach, które sygnalizują zwroty akcji – są to między innymi wyrazy takie jak: wtem, nagle, nieoczekiwanie, znienacka, raptem, szybko, niespodziewanie, “Było dla wszystkich wielkim zaskoczeniem” lub “Nikt nie mógł przewidzieć tego, co stało się później”;
jeżeli w opowiadaniu występuje dialog, to każdą wypowiedź trzeba zapisać od nowego akapitu i od myślnika;
ważne jest o pamiętaniu, aby wyraźne zakończenie opowiadania było sformułowane puentą; warto zaprezentować własną ocenę wydarzeń, przedstawić refleksje.
Z jakich elementów składa się opowiadanie?Opowiadanie ma dziesięć charakterystycznych elementów. Są to: – czas wydarzeń, – miejsce zdarzeń, – elementy opisu (na przykład opis bohatera, krajobrazu, przedmiotu), – elementy charakterystyki bohatera, – punkt kulminacyjny, – zwroty akcji, – dialog bohaterów, – monolog bohatera, – puenta – retrospekcja.
Kolejne wskazówki1) We wstępie należy wskazać czas i miejsce akcji, używając na przykład sformułowań: “Działo się to…” lub “Pewnego dnia…”. Powinno się przedstawić postacie oraz zarysować okoliczności akcji, która jest opisana w opowiadaniu.2) Wstęp możemy zacząć następująco: “Historia, którą opowiem, wydarzyła się…”; “Wydarzenia, których będziecie świadkami…”; “Pewnego dnia…”; “To, o czym chcę wam opowiedzieć, zdarzyło się…”; “Gdy wieczorem spadł deszcz…”; “Było słoneczne sierpniowe popołudnie…”; ale również “Działo się to…”.3) Rozwinięcie powinno zawierać przebieg całej akcji z uwzględnieniem kolejności chronologicznej. Fabuła nie może być nudna, tylko urozmaicona i zawierająca zwroty akcji oraz punkt kulminacyjny.
4) W zakończeniu niezbędne jest krótkie podsumowanie akcji. Można to przedstawić puentą lub swoją refleksją.
5) Wskazane jest w podsumowaniu opowiadania użyć zwrotów typu: “Kto by pomyślał, że…”; “Ta przygoda nauczyła mnie…”; “Dzięki temu zdarzeniu…”; “Wszystko skończyło się…”; “I choć cała ta historia…”; “Tak oto kończy się opowieść o…”; “Ta historia uświadomiła mi…” czy też “Od tamtej pory…”.6) W opowiadaniu warto użyć takich słów, jak np.: krzyknął, wtrącił,, zabrał głos, potwierdził, zapytał, wydukał, skwitował, dodał stanowczo, poparł, zawołał, rzekł (gdy chcemy wprowadzić dialogi).7) Jeżeli w opowiadaniu chcemy przedstawić bohatera, który istnieje już w jakiejś książce, w nowej sytuacji trzeba pamiętać, aby zachować jego cechy i zachowania typowe dla niego.
Do wybitnych twórców opowiadań należeli między innymi:
– Gustaw Flaubert który jest autorem zbioru „Trzy baśnie”;-
Guy de Maupassant, który napisał zbiory: „Dom pani Tellier” oraz „Iwetta”;-
Tomasz Mann, a jego utwory to między innymi: „Tristan”, „Mario i czarodziej”, czy też „Śmierć w Wenecji”,
– Ernest Hemingway i jego zbiór „49 opowiadań”;-
Anton Czechow i jego zbiory opowiadań „Różnobarwne opowieści”, „W parowie” oraz „Chłopi”;Iwan Bunin, który jest autorem utworów pod tytułem „Antonówki” oraz „Gramatyka miłości”;
– Stefan Żeromski i jego zbiory „Opowiadania” oraz „Rozdzióbią nas kruki, wrony”;- Maria Dąbrowska i jej zbiory „Dzieci ojczyzny”, „Uśmiech dzieciństwa” oraz „Gałąź czereśni”;- Jarosław Iwaszkiewicz – np.: „Panny z Wilka”, „Młyn nad Utratą”, „Brzezina”;-
Tadeusz Borowski, autor między innymi „Pożegnania z Marią” oraz „Kamiennego świata”.
Podsumowanie
– Podsumowując, opowiadanie to tekst z wydarzeniami, czasem akcji i miejscem akcji, a kolejne zdarzenia prezentowane są w porządku przyczynowo-skutkowym. – Zdarzenia rozgrywają się w przeszłości, rzadziej w teraźniejszości. – Opowiadanie należy do epiki. – Charakteryzuje się swobodną konstrukcją, niewielkimi rozmiarami, ale również nieskomplikowaną, czyli łatwą do zrozumienia fabułą.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!