Dramat właściwy – Gatunek literacki

Dramat właściwy to jeden z podgatunków dramatu, który ukształtował się dopiero w czasach nowożytnych, w XIX wieku, w przeciwieństwie do dramatu antycznego, który swoje początki miał w starożytności. Dramat właściwy powstał poprzez zerwanie ze sztywnym podejściem do oddzielania komedii i tragedii. Często (zwłaszcza na początku) był połączeniem tych dwóch skrajności, dlatego dramat właściwy nazywany był też tragikomedią – łączył ze sobą zarówno elementy komiczne, jak i elementy tragiczne. W sytuacjach szkolnych polecam jednak używać nazwy „dramat właściwy”, ponieważ termin „tragikomedia” nieco zmienił swoje znaczenie, a „dramat właściwy” jest jednak określeniem o szerszym znaczeniu. Nie każdy nowożytny dramat jest jednak dramatem właściwym. Dramat musi posiadać szereg określonych cech, aby można go było nazwać dramatem właściwym. 1) Przede wszystkim, podobnie jak w antycznym pierwowzorze, dramat taki zachowuje zasadę trzech jedności, czyli jedność czasu, jedność miejsca i jedność akcji. Przypomnijcie sobie, jak zbudowana jest „Antygona” lub Król Edyp”. a) Dla przypomnienia: Jedność czasu oznacza, że czas trwania akcji powinien pokrywać się z czasem trwania spektaklu lub przynajmniej nie powinien trwać dłużej niż jedną dobę. Można powiedzieć, że wydarzenia odbywają się w „czasie rzeczywistym”. Oglądając taki dramat zakładamy, że jeżeli widzimy pięciominutową rozmowę, to tyle ona trwa. Jeżeli bohater przez dwie minuty na kogoś czeka, to ten ktoś przyszedł dokładnie 2 minuty za późno. b) Jedność miejsca to nic innego niż wymóg, że akcja dramatu powinna toczyć się na stałe w jednym i tym samym miejscu. Oczywiście są dozwolone pewne zmiany, jednak powinny być one realne, zwłaszcza w stosunku do czasu. Raczej nie stosujemy skrótów w postaci teleportacji (chyba, że fabuła dramatu opiera się na przygodach młodego czarodzieja, który podróżuje dzięki przenoszeniu się z miejsca na miejsce). c) W jedności akcji chodzi o to, że fabuła powinna mieć charakter liniowy z jednowątkowym układem zdarzeń. W dramacie właściwym nie znajdziemy ani scen epizodycznych, ani wątków pobocznych. Rzadko również spotkamy się z jakimikolwiek zdarzeniami, które nie będą miały wpływu na fabułę. 2) Kolejną cechą dramatu właściwego będzie harmonijnie skonstruowana akcja. Harmonijny – to znaczy zgodny, równomierny. W przypadku naszego dramatu oznacza to, że mamy wstęp, rozwinięcie, punkt kulminacyjny i zakończenie. Każdy z tych elementów jest ważny. W dramacie właściwym raczej nie znajdziemy szybkich i niespodziewanych zwrotów akcji. 3) Dramat właściwy porusza problematykę społeczną i obyczajową. Zwykle dotyka problemów, które mogą być bliskie czytelnikom – jeżeli nie dosłownie, to w warstwie alegorycznej i symbolicznej. Pożądanym jest, aby czytelnik odnajdywał w bohaterach samego siebie, aby mógł się z bohaterami identyfikować. Taki dramat często posiada dialogi, w których bohaterowie posługują się językiem potocznym. To również ma pomóc czytelnikowi zbliżyć się do bohaterów, których losy poznaje. 4) Dramat właściwy będzie próbował być realistyczny. Jeżeli głównym bohaterem dramatu będzie mały pastuszek, nie możemy oczekiwać od niego, że w swoje wypowiedzi będzie wplatał sentencje łacińskie. I analogicznie – gdy głównym bohaterem będzie mnich, nie usłyszymy z jego ust przekleństw. 5) Akcja dramatu właściwego skupia się na wewnętrznych problemach i dylematach bohaterów. Ponownie – są to problemy bliskie czytelnikom, jeżeli nie na płaszczyźnie realniej, to przynajmniej na płaszczyźnie symbolicznej. 6) O kolejnej (ostatniej) cesze już wspomniałam, jednak chciałabym, żeby wybrzmiała raz jeszcze. Dramat właściwy łączy w sobie zarówno patos, podniosły styl (czyli elementy jednoznacznie tragiczne), jak i język potoczny, komizm (czyli elementy komiczne). DRAMAT WŁAŚCIWY – TYPYIstnieje kilka rodzajów dramatu właściwego, jednak dwa są szczególnie ważne. Są to dramat romantyczny i dramat psychologiczno-obyczajowy (zwany także obyczajowo-psychologicznym). a) Dramat obyczajowo-psychologiczny to gatunek literacki, który ukształtował się w XIX wieku pod wpływem dramatu mieszczańskiego. W utworach reprezentujących ten gatunek dużo jest treści obyczajowych, a postaci są rozbudowane pod względem psychologicznym. Język użyty w dramacie psychologiczno-obyczajowym pełen jest kolokwializmów, w który obfitują codzienne rozmowy. Dramat może przedstawiać normalne życie z jego smutkami i radościami.b) Dramat romantyczny jest gatunkiem, który pojawił się nieco wcześniej – na początku okresu romantyzmu. Jeszcze bardziej niż dramat psychologiczno-obyczajowy nawiązywał do tradycji dramatów klasycystycznych oraz do melodramatów. Typowe dla dramatu romantycznego było łączenie ze sobą sprzeczności, jak choćby realistyki i fantastyki czy patosu i groteski. Podobnie jak w przypadku pozostałych typó