Odebrać
Wyraz Odebrać to czasownik dokonany oznaczający przyjęcie lub pozbawienie: można przyjąć przesyłkę, podnieść połączenie, zabrać komuś uprawnienie, zinterpretować komunikat albo odwieźć i zabrać kogoś z miejsca. Kluczowe są rekcja coś komuś, aspekt z parą odbierać i zróżnicowanie znaczeń według kontekstu.
Odebrać ma co najmniej 6 głównych użyć: paczka, telefon, osoba z lotniska, sygnał, nagroda oraz uprawnienie. Zwięzła ściąga rekcji coś komuś i kluczowych kolokacji z liczebnikami, miejscami oraz przyimkami.
Co znaczy „odebrać” w polszczyźnie dziś?
„Odebrać” to wieloznaczny czasownik dokonany: 1) przyjąć/przejąć coś materialnego (paczka, list, nagroda), 2) odpowiedzieć na połączenie, 3) zabrać kogoś lub coś z miejsca (z lotniska, z przedszkola), 4) pozbawić kogoś prawa/tytułu, 5) zinterpretować komunikat (odebrać słowa jako żart), 6) zarejestrować sygnał (radio odebrało sygnał). Odpowiada mu para aspektowa „odbierać”.
Kiedy mówimy o przyjęciu lub pobraniu?
Użycie „odebrać” w sensie przyjęcia dotyczy sytuacji formalnych i codziennych: odebrać paczkę na poczcie/ze skrzynki, odebrać dowód osobisty w urzędzie, odebrać nagrodę ze sceny, odebrać wyniki badań w rejestracji, odebrać e-mail lub wiadomość (informatycznie: klient pocztowy odbiera pocztę). Typowe przyimki: odebrać coś na poczcie, w urzędzie, ze stacji, z paczkomatu, od kuriera.
Jak używać „odebrać” przy połączeniach i transporcie osób?
Telefonia: odebrać telefon/połączenie, odebrać od kogoś rozmowę (rzadziej). Komunikacja: odebrać kogoś z lotniska, z dworca, ze szkoły; odebrać zamówienie z punktu odbioru. Częsta rama składniowa: odebrać kogoś/coś z + Miejscownik lub ze + Dopełniacz (ze szkoły, z urzędu, z paczkomatu).
Co znaczy „odebrać komuś coś” i kiedy jest to właściwe?
„Odebrać komuś coś” wyraża pozbawienie: odebrać prawo jazdy, obywatelstwo, głos, możliwość, kontrakt; bywa formalne (decyzja administracyjna), potoczne (odebrać ochotę). Struktura składniowa: odebrać + Biernik (co?) + Celownik (komu?). Warto pamiętać o różnicy znaczeń: „odebrać coś komuś” (pozbawić) kontra „odebrać coś dla kogoś” (odebrać w czyimś imieniu).
Jaka jest rekcja i które kolokacje są najpewniejsze?
Najczęstsze wzorce: odebrać coś od kogoś; odebrać coś z/ze + miejsca; odebrać kogoś z + miejsca; odebrać komuś coś; odebrać coś jako + rzeczownik/przymiotnik (odebrać słowa jako komplement/ironię). Bezpieczne kolokacje: odebrać telefon, paczkę, wyniki, nagrodę, dokument; odebrać dziecko; odebrać koncesję, tytuł, głos; odebrać sygnał, komunikat; odebrać mieszkanie (odbiór techniczny).
Jak odróżnić „odebrać” od „zabrać” i „przyjąć”?
„Przyjąć” podkreśla akceptację (przyjąć przesyłkę, propozycję). „Zabrać” akcentuje przeniesienie własności lub przemieszczenie bez wskazania nadawcy (zabrać książkę ze stołu). „Odebrać” uwypukla relację źródła/posiadacza (od kogo, z jakiego miejsca) albo skutek pozbawienia (komuś). Dlatego mówimy „odebrać przesyłkę od kuriera/na poczcie”, ale „zabrać parasol ze stojaka”.
Znaczenia w różnych kontekstach
- Logistyka i urzędy: przyjąć przekazywany przedmiot lub dokument. Przykład: Odebrać dowód w urzędzie po powiadomieniu.
- Telefonia: odpowiedzieć na połączenie. Przykład: Nie zdążyłem odebrać, oddzwonię.
- Transport osób: zabrać kogoś z określonego miejsca. Przykład: Odebrać dziecko ze świetlicy.
- Prawo/administracja: pozbawić uprawnienia. Przykład: Odebrać koncesję po kontroli.
- Percepcja/interpretacja: zrozumieć w określony sposób. Przykład: Publiczność odebrała wystąpienie jako szczere.
- Technika: zarejestrować sygnał/komunikat. Przykład: Antena odebrała słaby sygnał.
| Kontekst użycia | Znaczenie | Przykład |
|---|---|---|
| Poczta/kurier | Przyjęcie rzeczy | Odebrałem paczkę z paczkomatu. |
| Telefon | Odpowiedź na połączenie | Nie odbieraj nieznanych numerów. |
| Transport | Zabranie osoby | Odebrała go z dworca. |
| Prawo | Pozbawienie | Odebrano licencję po wykroczeniach. |
| Percepcja | Interpretacja | Odebrali słowa jako pochwałę. |
| Technika | Rejestracja sygnału | Odbiornik odebrał transmisję. |
Pochodzenie słowa
Słowo pochodzi z prasłowiańskiego rdzenia „brać” z prefiksem „od-” (oddalenie, odejście, odłączenie). Połączenie „od-” + „brać” dało parę aspektową: dokonane „odebrać” i niedokonane „odbierać”. Znaczenia rozwinęły się od „wziąć od kogoś” przez „odzyskać/pozbawić” po współczesne użycia telefoniczne i techniczne.
Informacje gramatyczne
Część mowy: czasownik, aspekt dokonany (para: odbierać – niedokonany)
Bezokolicznik: odebrać
Czas przyszły (prosty, dokonany):
ja: odbiorę
ty: odbierzesz
on/ona/ono: odbierze
my: odbierzemy
wy: odbierzecie
oni/one: odbiorą
Tryb rozkazujący: odbierz, odbierzmy, odbierzcie
Ramy rekcji: odebrać coś od kogoś; odebrać komuś coś; odebrać kogoś/coś z/ze + miejsca; odebrać coś jako + określenie
Imiesłowy: przymiotnikowy bierny: odebrany; przysłówkowy uprzedni: odebrawszy
Rzeczownik odsłowny: odebranie (np. odebranie mieszkania)
Synonimy i antonimy
Synonimy: przyjąć (przesyłkę), podjąć (zamówienie), podnieść (słuchawkę), zabrać (kogoś z miejsca), pozbawić (uprawnienia), zinterpretować (komunikat), zarejestrować (sygnał), przejąć
Antonimy: nadać (przesyłkę), wysłać, odrzucić (połączenie), pozostawić, przyznać (uprawnienia), zwrócić (dokument), zignorować (komunikat)
Wyrazy pokrewne: odbierać, odbiór, odebrany, odbiorca, odbiornik, odebranie
Przykłady użycia
- „Odbiorę paczkę na poczcie jutro po pracy.”
- „Czy możesz odebrać telefon, bo mam zajęte ręce?”
- „Kierowca odebrał dzieci ze szkoły o 15:00.”
- „Urząd odebrał przedsiębiorcy koncesję po kontroli.”
- „Słuchacze odebrali jego słowa jako żart, nie jako groźbę.”
Najczęstsze błędy w użyciu
- Błąd: „Odbiorę paczkę od poczty.” → Poprawnie: „Odbiorę paczkę na poczcie” lub „z poczty”.
- Błąd: „Odebrać numer.” → Poprawnie: „Odebrać połączenie/telefon.”
- Błąd: „Odebrać coś dla kogoś” zamiast „komuś”, gdy chodzi o pozbawienie. → Poprawnie: „Odebrać komuś coś”.
- Błąd: Formy „odbiorzy, odbiorzycie”. → Poprawnie: „odbierze, odbierzecie”.
- Błąd: Dowolne łączenie przyimków. → Poprawnie: „od kogoś” (źródło), „z/ze” (miejsce), „na/w” (instytucja: na poczcie, w urzędzie).
Formy, akcent i poprawność – co warto mieć w głowie?
Akcent paroksytoniczny (od-bie-rzecie, od-bio-rę). Wymowa i zapis zgodne z rodziną „brać”: „odbiorę/odbiorą” (z „io”), a nie „odebiorę/odebiorą”. W rejestrze oficjalnym unikaj kolokwialnego „odebrać lekcję” w znaczeniu „nauczyć kogoś” – lepiej: „udzielić lekcji”, „dać nauczkę”.
Mini-kompas użytkownika
– Do rzeczy przyjmowanych: odebrać paczkę, dokument, wyniki.
– Do rozmów: odebrać telefon/połączenie.
– Do transportu: odebrać kogoś z miejsca.
– Do sankcji: odebrać komuś prawo, tytuł.
– Do interpretacji i techniki: odebrać słowa jako…, odebrać sygnał.
Na koniec – pytania, które porządkują użycie
– Czy chodzi o przyjęcie, czy o pozbawienie? Wybierz odpowiednią ramę składniową.
– Czy potrzebny jest nadawca/miejsce? Użyj „od kogoś”, „z/ze + miejsca”, „na/w + instytucji”.
– Czy odcień znaczeniowy lepiej oddaje „zabrać” lub „przyjąć”? Rozważ zamienniki w zależności od celu wypowiedzi.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!