Rosjanie – A. Mickiewicz – III cz. Dziadów

"; tie o przymuszaniu narzeczonej do ślubu, wskazując na całkiem prawdopodobny motyw awansu (C’est beau małej szlachciance być jenerałową).
Warto także zwrócić uwagę na to, że Mickiewicz obnażał funkcjonujący w Rosji system władzy, unikał jednak narodowej generalizacji. Rosjanie nie byli narodem, który zawsze był prezentowany w negatywnym świetle. W wypowiedzi Jankowskiego Rosjanie pojawili się dopiero za Turkami i Tatarami.
O tym, że Rosjanie nie zawsze musieli być najgorszymi świadczy scena, w której jest mowa o wywożeniu Wasilewskiego. Okazuje się, że rosyjscy żołnierze nie byli pozbawieni serca i współczuli młodym Polakom.
Żołnierza niezbyt dużo różniło od prześladowanych Polaków. Tak samo jak rosyjscy żołnierze, wileńscy gimnazjaliści zostali skazani na długoletnią służbę wojskową. Koledzy Wasilewskiego byli więc skazani na los, jaki stał się udziałem opisywanego wyżej żołnierza.
O niejednoznacznym stosunku Mickiewicza do Rosjan pisze także S. Pigoń. Twierdzi on, że stosunek Mickiewicza do Rosjan formował się długo, przechodził różne stadia i nie zawsze przyjmował ostre formy. W dzieciństwie zachwycał się pięknymi mundurami, które nosili Moskale. W okresie, kiedy studiował nastroje młodzieży były wyraźnie antyrosyjskie, nie był też zdecydowanie antyaleksandrowski, o czym można przeczytać w Ustępie III części Dziadów.
Najprawdopodobniej Mickiewicz podzielał poglądy swoich kolegów, którzy wiązali z Aleksandrem duże nadzieje. Dopiero z czasem narastało w poecie przekonanie, że polityka rosyjska jest wymierzona przeciwko Polsce i nie prowadzi ona do niczego dobrego. Początkowo Mickiewicz był przeciwny wyłącznie systemowi politycznemu, narzeczom caratu. Wierzył w dobry charakter rosyjski, a win e za despotyzm przypisywał elementom napływowym – przede wszystkim mongolskim i germańskim.
Obraz zwykłych, przeciętnych Rosjan Mickiewicz kreśli w „Ustępie”. Są to mężczyźni o szerokiej piersi i otyłych karkach, pełni zdrowi, czerstwi. Ich twarze są otwarte, silne, zdrowe.
W niczym nie przypominają oni oprawców, prześladowców Polaków. Są to ludzie szczerzy, uczciwi, którzy chcą w spokoju pracować, przeżyć swoje Życie. W wierszu „Do przyjaciół Moskali” poeta solidaryzuje się z rosyjskimi przyjaciółmi, składa hołd Rylejewowi i Bestużewowi. Stwierdza, że Rosjanie tak samo jak Polacy okupują życiem swoje dążenie do wolności. Rylejew został powieszony, a Bestużew skazany na zesłanie. W wierszu odczuwa się serdeczny stosunek do tych, którzy sprzeciwiają się carskiej tyranii, którzy chcą się oprzeć ciemiężcy. Portrety Rosjan pojawiają się również w „Panu Tadeuszu”. Pisząc o kapitanie Rykowie, Mickiewicz stwierdza: „Moskal, lecz dobry człowiek”. Jest on uważany za jedną z najsympatyczniejszych postaci Rosjan w polskiej literaturze. Kapitan jest patriotą, dobrym żołnierzem i zwierzchnikiem. Swoich podwładnych otacza opieką. Cechuje się odwagą, uczciwością. Jest nieprzekupny, przeciwstawia się panującemu powszechnie przekonaniu, że każdy Moskal jest złodziejem. Rykow wielokrotnie walczył z Polakami i zdarzyło mu się przegrywać. Nie pała jednak chęcią zemsty. Ceni swoich przeciwników i szanuje ich. W zamian jednak również oczekuje szacunku. Kapitan przypomina Polaków: jest chętny do zabawy, nie stroni od alkoholu. Jest szczery i nico naiwny. Rozumie, że Polacy chcą być wolnym narodem.
Podsumowując można stwierdzić, że obraz Rosjan w twórczości Mickiewicza jest niejednorodny. Wieszcz negatywnie ocenia carskie władze, władze najwyższego szczebla, potępia urzędników ślepo wykonujących rozkazy cara. Oburza go ich bezmyślność, chęć przypodobania się. Ceni natomiast zwykłych Rosjan, rozumie ich, czuje z nimi związek. Wielokrotnie podkreśla, że są oni ludźmi takimi samymi jak Polscy, zdolnymi do współczucia, wrażliwymi na krzywdę innych.