Łysek – G. Morcinek – Łysek z pokładu Idy

Łysek to główny, tytułowy a zarazem zwierzęcy bohater powieści Gustawa Morcinka pt. ,, Łysek z pokładu Idy” wydanej w 1933 roku. Ta książka stanowi część bogatego zbioru twórczości owego pisarza poświęconego opisom Śląska i pracy w kopalni, której sam doświadczył już w wieku czternastu lat. Akcja powieści rozgrywa się w latach trzydziestych naszego wieku w kopalni ,,Gwido”. Łysek to gniady koń pociągowy, podobny do wielu innych wykorzystywanych do transportu węgla w kopalniach szybowych w zacofanym górnictwie Polskim z początku XX wieku. Poznajemy go, gdy czeka na zwiezienie do podziemnych korytarzy, na pokład Idy. Tam ma swoją stajnię do której dochodzą odgłosy pracujących w oddaleniu górników. Autor pisze: ,, Ludzie pracowali w nim (w pokładzie Idy) bardzo daleko od pochylni, która wychodziła na przekop, a przekop prowadził już pod szyb, szyb zaś – na powierzchnię do słońca. Blisko godzinę trzeba było wędrować ciasnym gankiem od przekopu do przekopu, gdzie rąbano węgiel.”
Łysek był pięknym, silnym koniem przeznaczonym do pracy w kopalni, gdzie ciągnął wagoniki z węglem w zastępstwie lokomotywy mechanicznej, której nie można było użyć w tym miejscu, ponieważ chodniki były zbyt wąskie. Miał duże, mądre oczy, którymi bardzo dużo wyrażał. Pracujący z nim górnicy mocno go lubili i traktowali jak dobrego kompana. Jego najlepszym towarzyszem pracy a z czasem także i „rozmów”, został starszy mężczyzna, niejaki Kubok. Pracował on już pod ziemią od wielu lat, dla którego kopalnia stała się drugim domem i odliczał już miesiące do przejścia na upragnioną emeryturę. Górnik traktował konia, jakby zwierzę było człowiekiem. Dostrzegał w Łysku gorliwego, pracowitego, bystrego i znakomicie rozumiejącego jego paplaninę kamrata, który wyrażał odpowiednio intonowanym parsknięciem czy rżeniem swoje zdanie, które posiadał na każdy temat, nawet śmiał się po swojemu. Kładł mężczyźnie swój ciężki łeb na ramieniu w dowód przyjaźni.
Łysek miał bardzo przyjazne i życzliwe uosobienie. Szybko zrozumiał czego oczekuje od niego Kubok i na czym polega jego praca. Znakomicie wykonywał wszystkie swoje obowiązki. Był ,, spoko