Kochanowski Jan – J. Kochanowski – Treny

"; środka, a wręcz podważa wartość mądrości. Widzimy, że teraz nie wypowiada się już ojciec, który stracił córkę, a filozof – nauczyciel, który kiedyś wierzył w idee stoickie i horacjański – Carpe Diem. Śmierć córeczki spowodowała zachwianie się w posadach wszystkiego w co dotychczas wierzył. Dotkliwie przekonuje się, że wobec cierpienia wszyscy ludzie są równi podobnie jak w obliczu śmierci.
Tren X – Żal i rozpacz poety osiągają punkt szczytowy. Kochanowski nie ma już siły, żeby wspominać jak cudownym dzieckiem była Urszulka. Ma cały czas świadomość, że jego córeczki już nie ma. Poeta cierpi, bo nie wie co teraz się dzieje z jego dzieckiem, gdzie jest, czy jest jej tam dobrze. Zaczyna wątpić w istnienie Boga. Dopuszcza do siebie myśl, że śmierć oznacza koniec i nic już nas po niej nie czeka.
Tren XI – Kochanowski wręcz zbliża się do cienkiej granicy bluźnierstwa. Zaczyna wątpić w boską sprawiedliwość, nie wierzy w dobroć i pobożność. Po kolei upadają jego religijne i filozoficzne ideały. Poeta mówi o Bogu jak o wrogu, który bawi się życiem ludzkim. Ludzie to tylko marionetki w teatrze boskim, na nic nie mają wpływu są w pełni zależne od zachcianek Boga.
Tren XII – Poeta wraca do rozpamiętywania swojej córeczki. Poznajemy jej wiek („więcej nad trzydzieści miesięcy nie miała”). Kochanowski porównuje ją do kłosa, który nie doczekał żniw.
Tren XIII – Poeta zwraca się ze skargą do dziecka, że to jego wina, że rodzice teraz przeżywają tak wielką rozpacz i smutek. Ponownie opisuje śmierć jako brak harmonii, podkreśla jej absurdalność.
Tren XIV – pojawia się motyw wędrówki Orfeusza do podziemi Hadesu. Orfeusz poszedł do świata umarłych po ukochaną, poeta podobnie jak Orfeusz gotowy jest pójść po swoją córkę. Poszukuje zaginionego dziecka, dotkliwie odczuwa smutek.
Tren XV – Poeta przywołuje historię Niobe, której Artemida i Apollo zabili wszystkie czternaścioro dzieci. Niobe, gdy to zobaczyła to skamieniała, była grobem dla samej siebie. Poeta mówi, że już nigdy nie odzyska ojcowskiej radości i nadziei, że umarły razem z Urszulką.
Tren XVI – Kochanowski wraca do stoicyzmu, neguje go w zetknięciu z cierpieniem. Tylko czas może być lekarstwem dla cierpienia. Kochanowski solidaryzuje się ze wszystkimi, którzy stracili dzieci.
Tren XVII – Poeta po raz kolejny rozlicza się z filozofią stoicyzmu. Mówi, że to naturalne, że człowiek reaguje na smutek i radość i nie powinien się w tym ograniczać. Po raz kolejny przedstawia Boga jako Pana stworzenia, ale podkreśla jego okrucieństwo wobec ludzi.
Tren XVIII – ten tren przypomina modlitwę, która ma ukoić wszechogarniający ból. Poeta powraca do prawd chrześcijańskich. Jest to modlitwa grzesznika, który wraca skruszony do Boga. Poeta znowu chce rozmawiać z Bogiem, który jest miłościwy, litościwy i kochający.
Tren XIX – jest to pocieszenie, które przynosi Kochanowskiemu zmarła matka – przychodzi do niego we śnie z Urszulką na rękach. Matka pokazuje Kochanowskiemu zalety tego, że Urszulka nie żyje (jakkolwiek paradoksalnie to brzmi). Mówi synowi, że Urszulka uniknęła cierpień, które mogło jej przynieść życie, zamiast tego ma już zagwarantowany wieczny spokój.
Treny to literacki pomnik Urszulki, córki Kochanowskiego, jak również pomnik życia rodzinnego, w słodkim Czarnolesie (arkadyjskość życia). Jest to jednocześnie poemat o kryzysie wiary poety, którego tragedia konfrontuje z problematyką życia i śmierci.
Warto podkreślić, że Urszulka to nie było jedyne dziecko Kochanowskiego, które przedwcześnie umarło. W 1577 roku zmarł starszy brat Urszuli – Kasper, a w 1578/9 zmarła jej siostra Hanna. W tamtym okresie śmierć dziecka nie była niczym nadzwyczajnym – zupełnie inne były standardy higieny i ochrony zdrowia. Kochanowski w drugim wydaniu Trenów dodał epitafium dla córki Hanny.