Motyw zwierząt – Motyw literacki

Motyw zwierząt

Zwierzęta towarzyszyły człowiekowi od zawsze. Już w czasach prehistorycznych stanowiły jedno z ze źródeł pożywienia, w miarę upływu czasu człowiek udomawiał je i wykorzystywał w pracy. Zwierzęta są również częstym motywem literatury polskiej i obcej. Pojawiają się na kartach powieści, wierszy, rzadziej dramatów. Ukazywane są w funkcji symbolicznej i dosłownej. Jednym ze zwierząt, którego motyw pojawia się w literaturze dość często jest bocian. Symbolizuje on wędrówkę, nadejście wiosny, szczęście, płodność i macierzyństwo. Jako znak wędrówki i symbol ojczystego kraju występuje w „Hymnie” Juliusza Słowackiego. Podobnie jak podmiot liryczny wiersza, także ptak marzy o powrocie do ojczyzny. W bajce Ezopa „Lis i bocian” to właśnie ptak okazuje się sprytniejszy od lisa. Gdy rudzielec podaje mu posiłek na płaskim talerzu, bocian nie może sobie poradzić ze zjedzeniem go. Rewanżuje się lisowi – dając mu pożywienie w butelce o wąskiej szyjce.
Innym popularnym ptakiem gęś. Symbolizuje ona Słońce, wiatr, odrodzenie, wyobraźnię, gadatliwość, dobrą gospodynię, ale także zarozumiałość, głupotę, bezmyślność, tchórzostwo i nierząd. Motyw gęsi pojawia się już w starożytności w „Bukolikach” jest mowa o ich gadatliwości, w „Metamorfozach” gęś Filemona ukazana jest jako ptak znajdujący się pod opieką bogów. O gęsiej mowie pisze także Mikołaj Rej, który pisze, iż w przeciwieństwie do tych ptaków, Polacy maja własny język.
Symbolem słońca, ognia, wiatru, burzy i chmur jest jastrząb. Ale jego postać oznacza także szybkość, okrucieństwo, wojowniczość, zawiść, zniszczenie i śmierć. W wyobrażeniach ludowych jastrząb nie pije wody, lecz krew, jest szybszy i zwinniejszy od innych ptaków. Jako ptak niosący śmierć i zniszczenie pojawia się między innymi w „Panu Tadeuszu”.
Bardzo popularnym i cenionym zwierzęciem jest koń. To symbol czasu, ognia, powietrza, błyskawicy, energii fizycznej i umysłowej, wytrzymałości i pracowitości. W średniowieczu był atrybutem miłości, cnoty, pobożności i natchnionej wiary. Bardzo często bogowie greccy przybierali postać konia. Przykładem może być Helios, Posejdon, Hades. Koń był atrybutem Dionizosa, Boreasza i Odyna. Nagłe, niespodziewane pojawienie się konia uważano za zapowiedź wojny. Biały koń wiąże się ze Słońcem, z jasnością dnia, powietrzem, niebiosami, wodą. Jest uznawany za jedno z najszlachetniejszych zwierząt, służące człowiekowi, towarzyszące mu w pracy. Koń czarny oznacza świat podziemny, wiąże się z ogniem wulkanów, głębia morza, marzeniami sennymi i seksem.
Jako rumak dający poczucie bezpieczeństwa jeźdźcowi pojawia się w „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza, „Beniowskim” Juliusza Słowackiego w „Dziadach” części III Adama Mickiewicz