Motyw wsi – Motyw literacki

Motyw wsi
Wieś niemal od najdawniejszych czasów była postrzegana jako gorsza od miasta, a jej mieszkańcy byli niedoceniani, wykorzystywani, traktowani jako tania siła robocza. Poprzez wieki uważano, iż wieś to ostoja ciemnoty i zacofania, a także miejsce, gdzie rodzą się zabobony. Tymczasem polska wieś miała i nadal ma do zaoferowania bardzo dużo. Na wsi tworzyła się polska kultura i sztuka, wieś była poprzez wieki ostoją polskości, patriotyzmu i religijności. Na wsiach pielęgnowane były tradycje, o których w miastach dawno już zapomniano, na wsiach zaobserwować można było większy szacunek do drugiego człowieka, troskę o członków bliskiej i dalszej rodziny.
Charakterystyczny dla wsi jest także związek z naturą. Mieszkańcy wsi czuli się związani z naturą bardziej niż przedstawiciele jakichkolwiek innych środowisk. Mieli oni z nią częsty kontakt przede wszystkim przez swoją pracę. Dostrzegali prawa rządzące naturą i szanowali ją. Ziemia i gospodarstwo miały także dla mieszkańców wsi inne znaczenie – była to dla nich ojcowizna, ziemia uświęcona pracą wielu pokoleń, naznaczona tradycją. Wieś i jej mieszkańcy od początków powstania polskiej literatury były jej częstym tematem. Wychwalano wiejskie wartości, ukazywano piękno i trud pracy na roli.
1) Wartość wsi doceniał Jan Kochanowski. W jego sielankowych utworach o tematyce wiejskiej panuje harmonia i spokój. Arkadia jest odpryskiem świata, próbą jego rekonstrukcji, usiłowaniem zatrzymania czasu i zmiany, która w kolejnych wiekach oznaczała postęp cywilizacyjny, degrengoladę moralną. Mieszkańcy arkadii korzystają z życzliwego klimatu i tego, co im dostarcza przyroda. Ich życie na wsi trudno nazwać pracą. Stada pasą się same, pasterze siedzą na polach i grają na różnego rodzaju instrumentach. Muzyka zaspokaja ich potrzeby kulturalne, a źródlana woda i wypoczynek na trawie potrzebę komfortu. Mieszkańcy wsi, nie znając złota, nie dążą do posiadania rzeczy niekoniecznych.
2) Jednym z autorów, którzy wysoko cenili życie wiejskie, był Szymon Szymonowic. Zasłynął on głównie jako autor sielanek, utworów pisanych przez europejskich twórców renesansowych. W cyklu sielanek autor prezentuje uroki wiejskiej egzystencji, zachwyca się naturą, obcowaniem z przyrodą i wiejskimi zwierzętami. Podobnie jak w przypadku pieśni Kochanowskiego można tu mówić o sielankowym charakterze jego utworów, o odwołaniu się do mitologicznej arkadii. Świat przedstawiony przez Szymonowica pozbawiony jest na ogół wad, dominuje w nim szczęście i radość. Sielanki Szymonowica zawierają poetyckie refleksy antynomii polskiej rzeczywistości. Są w nich aluzje polityczne, a także krytyka społeczna i obyczajowa. Zbiór sielanek mieści się na pograniczu renesansu i baroku, a wiąże się z wiejskim okresem życia poety, który zamieszkał w Czernięcinie, niedaleko Zamościa. Wśród dwudziestu sielanek przeważają utwory, w których pojawia się motyw przygranicznej polsko–ruskiej wsi leżącej nad Purem. W większości utworów szczegóły krajobrazu i obyczajów polskiej wsi nadają rodzimy koloryt treściom nie zawsze polskim. Wskazać tu należy przede wszystkim imiona bohaterów: Dafinis, Filis, Mopsus, Amarylis, Oluchna, Pietrucha, Miłko. W sielance zatytułowanej „Wierzby”: pojawia się też postać nimfy Nais, pochodzącej z rzeki Pur, w innych pojawiają się tradycje i konwencje mitologiczne.
W większości sielanek autor tworzy malarskie obrazy wiejskiego krajobrazu. Królują w nich rozłożyste lipy, wyniosłe topole, wiekuiste dęby i wysokie sosny. Niżej rozpościerają się krzewy leszczyny i młode chruśniaki. W upalne dni ludzie znajdują cień w ich otoczeniu. Dodatkowo w okolicy zawsze szumi strumyk lub przepływa szemrząca rzeka. Jedną z sielanek, na którą warto zwrócić uwagę, jest „Dafnis”. Głównym motywem utworu jest miłość nieszczęśliwie zakochanego do pięknej Filis, którą rozsławiły jego pieśni. Podmiot liryczny to mieszkaniec wsi, któremu obcowanie z przyrodą daje prawdziwą radość. Podmiot liryczny smuci się z powodu braku wzajemności ukochanej, ale piękno przyrody przynosi mu ukojenie i odwraca jego myśli od przykrych spraw. Marząc o wspólnym życiu z Filis, przedstawia zalety mieszkania na wsi, do których zaliczyć można możliwość odpoczynku na łonie natury, pod rzucającymi cień drzewami, możliwość codziennego picia świeżego mleka, polowania i słuchania wiejskich artystów grających na ludowych instrumentach. Niestety, ukochana najwyraźniej nie podziela ani miłości Dafnisa, ani jego zainteresowań. W rezultacie zakochany mężczyzna jest skazany na cierpieni