Motyw arkadii, raju – Motyw literacki

Motyw arkadii

Nazwa „arkadia” wiąże się z realnym miejscem.
.
Motyw arkadii pojawia się w twórczości Kochanowskiego. W sielankowych utworach o tematyce wiejskiej Kochanowskiego panuje harmonia i spokój: „Błogosławione panowanie Saturna to przede wszystkim czas pełnej harmonii i zgody między poszczególnymi ogniwami <<łańcucha istnienia>>, ludzi obcujących z bogami z jednej i przyjaznymi zwierzętami z drugiej strony […] Panuje to powszechna obfitość dóbr (rzeki płynące mlekiem, miód ściekający z drzew) i powszechna dobroć, która nie odczuwa żadnego braku, nie ma pokus ani okazji do zła. Również w dziedzinie seksualnej panuje radosny, bezgrzesznym promiskuityzm. Ten mit poprawiający zasadnicze niedoskonałości ludzkiej kondycji, marzenie o wiecznym otium pracy i walki przypomina obraz biblijnego raju pozbawionego jednak jakichkolwiek warunków czy zakazów’. Arkadia jest odpryskiem świata, próba jego rekonstrukcji, usiłowaniem zatrzymania czasu i zmiany, która w kolejnych wiekach oznaczała postęp cywilizacyjny, degrengoladę moralną. Mieszkańcy arkadii korzystają z życzliwego klimatu i tego, co im dostarcza przyroda. Ich życie na wsi trudno nazwać pracą. Stada pasą się same, pasterze siedzą na polach i grają na różnego rodzaju instrumentach. Muzyka zaspokaja ich potrzeby kulturalne, a źródlana woda i wypoczynek na trawie potrzebę komfortu. Mieszkańcy wsi nie znając złota, nie dążą do posiadania rzeczy niekoniecznych.
Motyw wsi jako miejsca, gdzie można pełnić życie godne i uczciwe, pojawia się w „Carmen macaronicum de eligendo vitae genre” Kochanowskiego. W ramach dialogu miedzy poetą a reprezentantami różnych zawodów, którzy zachwalają swoje profesje, można znaleźć obiektywne zdanie, że wszystkie zawody są ważne, ale tylko ziemianie mogą być naprawdę wolni i cieszyć się życiem. Nie służą nikomu, żyją w pokoju. Podmiot liryczny stwierdza, ze przed nikim nie ugina kolan, nikomu nie służy. Nie ma wielkich skarbów i nie pragnie ich. Jest zadowolony ze swojego losu, uprawia własną ziemię, która go żywi radość przynosi mu kochająca gospodarna żona i podające do stołu dzieci.
Jednym z autorów, którzy wysoko cenili życie wiejskie był Szymon Szymonowic. Zasłynął on głównie jako autor sielanek, utworów pisanych przez europejskich twórców renesansowych. Przy dużej rozmaitości wspólną formą utworów tego gatunku jest przyjęta w nich postawa wobec świata. Polega na apoteozie prostego życia na łonie natury. „Oczywiście tak najogólniej scharakteryzowana postawa może być np. formą ucieczki przed przykrościami dworskiego żywota, ograniczającymi indywidualną swobodę duchową i fizyczną człowieka. Może stanowić jednak równie dobrze apoteozę dworskiego życia, widzianego jako rajski zakątek, gdzie można się schronić przed okropnościami świata”. Drugą cechą wyróżniającą sielanki jest pasterski, wiejski, łowiecki kostium oraz sceneria życia na łonie natury, najczęściej pasterska, wiejska. Podstawową strukturą podawcza jest forma dialogu, często pieśniowego. Pieśni te nadają ton, eksponują przewodnie myśli i idee. Pouczają ludzi by postępowali zgodnie z porządkiem natury. „Aktywny stosunek wobec współczesnej poecie rzeczywistosci wyraża się w sielankach przede wszystkim w dużej zawartości dydaktyzmu rozumianego szeroko jako czynna, pouczająca moralizująca tendencja zawarta pośrednio lub bezpośrednio w treści wypowiedzi. Dydaktyzm ów przybiera zaś bardzo zróżnicowany kształt: od łagodnego napominania do głośnego potępienia lub też złośliwego szyderstwa”.
W cyklu sielanek autor prezentuje uroki wiejskiej egzystencji, zachwyca się naturą, obcowaniem z przyrodą i wiejskimi zwierzętami. Podobnie jak w przypadku pieśni Kochanowskiego można tu mówiąc o sielankowym charakterze jego utworów, o odwołaniu się do mitologicznej arkadii. Świat przedstawiony przez Szymonowica pozbawiony jest na ogół wad, dominuje w nim szczęście i radość. Sielanki Szymonowica zawierają poetyckie refleksy antyn