Motyw apokalipsy – Motyw literacki

Motyw apokalipsy

Motyw końca świata czy też apokalipsy był popularny od najdawniejszych czasów. Zainteresowanie tym tematem wynika z pewnością z obaw przed tym, co niewiadome, z lęku przed śmiercią.
W ciekawy sposób wizja apokalipsy została przedstawiona przez Konwickiego w „Małej Apokalipsie”. Utwór nawiązuje do „Boskiej Komedii” Dantego. Bohater – narrator, który już od dawna nie miał pióra w ręku, zmuszony zostaje do samobójstwa. Postanawia więc spisać historię swego życia. Tak rozpoczyna się akcja powieści. Jej czas to najogólniej rozumiana współczesność końca XX wieku, w której trwają rządy reżimu wojskowego. Trudności z dokładnym oznaczeniem czasu wiążą się z faktem, iż panująca władza manipuluje czasem (być może jest to lato, może jesień, mogą być lata 70-te, 80-te lub 90-te, XXX lub XXV rocznica PRL). Rzeczywistość powieściowa obejmuje trzy płaszczyzny. Dla bohatera – narratora to ostatni dzień życia, dla niego zbliża się osobisty, jednostkowy koniec egzystencji. Akt samospalenia ma być aktem ofiary i protestu przeciwko obojętności ludzi, którzy są bierni wobec systemu i jego poczynań. To także próba dotarcia do najważniejszych wartości, które uległy relatywizacji. W ostatniej wędrówce pisarz podąża ulicami miasta, na których spotyka przyjaciół i wrogów. Uczestniczy w raucie dla partyjnej elity, jest przesłuchiwany w piwnicy restauracji, czuwa przy chorym przyjacielu. Przestrzeń, jaką przemierza, przywołuje na myśl typowo polskie miasto: brudne sienie, mieszkania podobne do klatek, kolejki przed sklepami, w których nic nie ma. Dla bohatera jest to obraz nędzy tak ogromnej, że musi ona w jego mniemaniu doprowadzić do zagłady: kraj i świat ulegną zagładzie, gdyż osobowość ludzka, stosunki społeczne, hierarchia wartości uległa deformacji i rozkładowi. Nie tylko Polska socjalistyczna skazana została na unicestwienie. Cały współczesny świat, włącznie z chorą demokracją zachodu nie ma szans na przetrwanie. Świat współczesny został zinterpretowany przez odwołanie do Biblii. Sala w restauracji „Paradyz” jest podobna do Doliny Jozafata, pojawia się też motyw Sądu Ostatecznego, problem grzechu, winy i kary.
Motyw końca świata jest obecny także w filmach. Jednym z nich jest „Ostatni brzeg” S. Kramera. Podstawą scenariusza była powieść N. Shute’a. Akcja filmu rozpoczyna się w momencie, kiedy fala promieniowania radioaktywnego zniszczyła życie w całej północnej hemisferze i zbliża się do wybrzeży Australii. Naukowcy obliczyli, że ludzie mają przed sobą jeszcze tylko pięć miesięcy życia. Tymczasem kapitan stacjonującej u wybrzeży Melbourne łodzi podwodnej odbiera sygnały