Motyw przemiany – Motyw literacki

Człowiek jest istotą bardzo skomplikowaną. Wielokrotnie w ciągu całego życia podejmuje ważne decyzje, nie tylko związane z własną osobą, ale istotne także dla jego otoczenia, lokalnej społeczności, kraju. Pod wpływem doświadczeń życiowych zmianie także swoje ideały, postawy, nastawienie do rodziny, przyjaciół, władzy. Jednym słowem, zmienia się wewnętrznie. Duchowa przemiana bohatera jest częstym tematem utworów literackich. Ukazując przemiany w życiu jednostki autorzy starają się wskazać określone ideały, wartości, właściwy, ich zdaniem, sposób postępowania. Poniżej zostaną zaprezentowani bohaterowie, którzy z różnych przyczyn zmienili swoje życie.
Na zmianę postępowania wpływają między innymi czynniki psychologiczne. Jeżeli jednostka uważa, że jej egzystencja jest nijaka, że nie przynosi nic dobrego, że „musi coś zrobić ze swoim życiem”, jeżeli bodźcem do działania nie jest chęć odnalezienia celu, zmiany samego siebie – wówczas można mówić o czynnikach psychologicznych.
Czynniki psychologiczne miały wpływ na przemianę bohaterów romantycznych. Jednym z najciekawszych jest Walter Alf lub inaczej Konrad Wallenrod z powieści poetyckiej Mickiewicza. Młody Litwin w dzieciństwie został porwany przez Krzyżaków. Zakonnicy nadali mu imię Walter – Alf i wychowali zgodnie z regułami życia klasztornego. Alf dorastał w nieświadomości i prawdopodobnie wyrósłby na dobrego Krzyżaka, gdyby nie Halban – Litwin, który był tłumaczem w zakonie. To on uświadomił chłopcu, kim jest i pokierował jego życiem. Od tej pory młodzieńca ogarnęło przejmujące cierpienie. Dręczył go niepokój o kraj rodzinny, pragnął zemsty. Jego życie przestało być puste i jałowe. Młodzieniec miał wreszcie cel, do którego dążył.
Gdy Walter poznał arkana sztuki rycerskiej i wszystkie krzyżackie tajemnice, uznał, że nadszedł odpowiedni moment. Przy pierwszej okazji Litwini dali się wziąć do niewoli i trafili na dwór księcia Kiejstuta. Tam Alf opowiedział swe dzieje. Książe otoczył opieką młodego rycerza i wkrótce oddał mu za żonę swa córkę – Aldonę. Młodzi bardzo się kochali, jednak nie dane im było szczęśliwe życie. Walter zdawał sobie sprawę z potęgi Krzyżaków i obawiał się o losy ojczyzny. Postanowił, że zniszczy krzyżacką potęgę.
Po pożegnaniu z żoną i Kiejstutem, wyruszył jako giermek Konrada Wallenroda do Palestyny. Gdy Wallenrod zginął w tajemniczych okolicznościach, Walter podszył się pod jego imię i przyjmuje śluby zakonne. Wkrótce, po śmierci Winrycha został mistrzem zakonu. Od tej pory zaczęły się niepowodzenia Krzyżaków. Gdy podstęp Konrada się wyszedł na jaw, popełnił on samobójstwo.
Cierpienia wywołane poczuciem sensu życia i duchową przemianę przeżywa także inny romantyczny bohater – Kordian. Gdy go poznajemy, jest to młody chłopiec, który szuka celu w życiu. Samobójcza śmierć przyjaciela, nieszczęśliwa miłość do Laury oraz opowieści starego Grzegorza doprowadziły młodzieńca do próby samobójstwa. Po tym zdarzeniu Kordian rozpoczął podróż po Europie. Jednak tu także spotkały go same rozczarowania. W Londynie przekonał się, że prawo można oszukać, we Włoszech, że za pieniądze można mieć wszystko, nawet miłość. Największy zawód spotkał go jednak podczas wizyty u papieża. Grzegorz XVI nie chciał pobłogosławić polskiej ziemi i nakazał Polakom czcić prawosławnego cara. Dopiero na Mont Blanc Konrad doznał poczucia siły i potęgi. Ideą i celem jego życia stała się walka o wolność narodu.
Kordian wrócił do Polski i postanowił zabić znienawidzonego cara. Gdy jego towarzysze – spiskowcy nie chcieli się na to zgodzić, swój zamiar postanowił zrealizować samotnie. Był jednak zbyt słaby psychicznie. Przed komnatą cara stoczył walkę ze swym Strachem i Imaginacją i padł zemdlony. Podejrzany o próbę zamachu został zamknięty w szpitalu psychiatrycznym. Utwór kończy się sceną, gdy Konrad stoi przed plutonem egzekucyjnym, a adiutant przyjeżdża z rozkazem odwołującym wyrok.

Także Rodion Raskolników zmienił się, ponieważ jego postępowanie przynosiło mu ból i cierpienie. Po dokonaniu zbrodni nie mógł normalnie funkcjonować – zarówno w sensie fizycznym jak i psychicznym. Bohater żył on w skar