Motyw teatr mundi – Motyw literacki

Teatrum mundi, czyli teatr świata. Według tej teorii teatrem jest życie ludzkie. Po raz pierwszy motyw ten pojawił się w starożytności, w poglądach Platona, który twierdził, że człowiek jest zabawką, marionetką w rękach bogów. Dzisiaj można dodać, że jest marionetką w rękach Boga, fatum, innych ludzi. Twórcy bardzo często nawiązywali do tego tematu, ponieważ pisząc utwory zastanawiali się nad sensem ludzkiej egzystencji. Aby można było mówić o motywie życia jako teatrze musi pojawić się scena i widownia.

Motyw życia jako teatru pojawia się we fraszce Jana Kochanowskiego „O żywocie ludzkim” (Fraszki to wszystko…). Według autora fraszką, czyli błahostką, drobnostką jest to, co człowiek myśli i robi, ponieważ wszystko przemija. Nawet to, czego człowiek pragnie najbardziej, czyli uczciwość, uroda, siła, pozycja, pieniądze, sława. Można tutaj odnaleźć także motyw vanitatywny – przemijania. Pochodzi on od słów „vanitas vanitatum et omna vanitas” – marność nad marnościami i wszystko marność. Marnością jest wszytsko co ziemskie, bo jest nietrwałe. Ostatnie dwa wersy nawiązują do poglądów Platona, który twierdził, że człowiek jest marionetką w rękach bogów. Podmiot liryczny jest aktorem, który występuje na scenie, odgrywa swoją rolę, ma świadomość, że ktoś kieruje jego życiem. Kochanowski nie określa jednoznacznie kto jest reżyserem. Może być nim Bóg, los, ludzie.

Również w utworze „Do gór i lasów” Jana Kochanowskiego można odnaleźć nawiązanie do motywu teatrum mundi. Podmiot liryczny występuje w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Jest to człowiek doświadczony, dojrzały, który wspomina swoje życie. Nie znamy jego imienia i nazwiska, dzięki temu autor zyskuje uniwersalność, każdy może być osobą mówiącą. Jest to zwykły człowiek, a interesującym tematem stało się jego codzienne życie. W tytule oraz na początku utworu pojawia się apostrofa skierowana do natury. Człowiek podlega upływowi czasu, natomiast natura jest niezmienna i obserwuje kolejne etapy ludzkiego życia, które podmiot wymienił, czyli czas kiedy był: uczniem, rycerzem, dworzanine