Motyw powstania – Motyw literacki

"; tytułem „Kordian”. Przedstawia on historię młodego bohatera, który stara się odnaleźć sens istnienia. Jego sługa, Grzegorz, opowiada chłopcu bajki, z których wyciągnąć można ciekawe i pouczające wnioski. Jedną z tych historii jest opowieść o walce w Egipcie u boku Napoleona. Opowieść ta uświadamia Kordianowi znaczenie walki, a także podkreśla istotę wiary w zwycięstwo. Historia ta jednak sprawiła, że młodzieniec jeszcze bardziej stracił wiarę w swoje możliwości. Był bliski śmierci, jednak próba samobójcza bohatera nie powiodła się. Młody mężczyzna udaje się w podróż, podczas której wiele się uczy. Wędrówka ta jest zarazem jego wejściem w dorosłość i sprawia, że bohater dojrzewa pod względem emocjonalnym. Dowodem na to jest jego monolog na szczycie Mont Blanc, w którym młodzieniec prezentuje Polskę jako Winkelrieda narodów. Jest to próba nawiązania polemiki z Adamem Mickiewiczem. Słowacki sądził, iż Polacy powinni brać czynny udział w walce o wolność narodu, pomimo jednego nieudanego powstania.
Innym przykładem, bardziej współczesnym, bo dotyczącym powstań w okresie drugiej wojny światowej, jest książka Hanny Krall „Zdążyć przed Panem Bogiem” pisana w oparciu o wywiad z Markiem Edelmanem. Historia przedstawiona w dziele ukazuje sytuację Żydów w czasie wojny oraz przybliża ich losy w getcie warszawskim. Edelman był dowódcą powstania, jednak nie lubi rozmawiać o wydarzeniach, które działy się w tym okresie. Nic w tym dziwnego, gdyż z pewnością były one traumatyczne. W warszawskim getcie panowało ubóstwo i głód. Na przebywających tam ludziach prowadzono badania, gdyż nie widziano dla nich ratunku – codziennie odjeżdżał transport, w którym wywożono ludność żydowską na śmierć. W roku 1943 getto miało zostać zlikwidowane. W kwietniu otworzono ogień do wojsk niemieckich, a po dwudziestu dniach walki padł rozkaz podpalenia getta. Powstańcy ginęli skacząc z płonących budynków lub popełniając samobójstwa. Jedynie kilku osobom udało się uciec przez kanały. Jak widać życie tych ludzi nie było łatwe, jednak nie poddali się bez walki. Dobrze wiedzieli kim są oraz czuli się zobowiązani do obrony świadomości narodowej.