Fraszka – Gatunek literacki

Temat: „Fraszka – Gatunek literacki”
Fraszka. Zacznijmy od tego, co to jest fraszka? Jest to gatunek liryczny, a utwory należące do niego charakteryzują się tym, że są pisane wierszem, mają niewielkie rozmiary oraz podejmują różnorodną tematykę. Wywodzi się ona z epigramatu, a jej początki były już w starożytności. Były one wtedy krótkimi napisami na kamieniach nagrobnych i przedmiotach codziennego użytku.
Czyli fraszka to krótki wierszowany utwór o różnorodnej tematyce, zwykle żartobliwej, czasem refleksyjnej, bywa zakończony zaskakującą puentą. Wiele o fraszkach możemy przeczytać w samych fraszkach (przede wszystkim we fraszkach autotematycznych).
Fraszki raczej nigdzie nie są ułożone chronologicznie, ponieważ nie są datowane. Jednakże, często zawierają różne anegdoty, nazwiska bohaterów rozmaitych książek, adresatów, dzięki temu można domyślać się mniej więcej kiedy niektóre z fraszek powstały. Fraszka renesansowa miała przeważnie charakter sytuacyjny. Współczesne fraszki chętniej posługują się komizmem językowym.
Fraszki możemy podzielić następująco, na fraszki:
1. autotematyczne (krótki utwór, w którym autor zawarł swoje poglądy na temat celu oraz procesu tworzenia tego utworu, po prostu wyrażają poglądy na własną twórczość), przykład fraszki Jana Kochanowskiego to fraszka „Do fraszek”,
2. autobiograficzne (wierszowany życiorys autora), przykład fraszki Jana Kochanowskiego to fraszka „Do gór i lasów”,
3. biesiadne, przykład fraszki Jana Kochanowskiego to fraszka „O doktorze Hiszpanie”,
4. historyczne,
5. filozoficzne, refleksyjne, przykłady fraszek Jana Kochanowskiego to fraszki takie jak „Na dom w Czarnolesie”, „O żywocie ludzkim”, czy też fraszka „Na zdrowie”,
6. liryczne,
7. humanistyczne,
8. miłosne, przykład fraszki Jana Kochanowskiego to fraszka „O miłości”,
9. matematyczne,
10. patriotyczne, przykład fraszki Jana Kochanowskiego to fraszka „Na sokalskie mogiły”,
11. religijne,
12. polityczne,
13. obyczajowe, przykład fraszki Jana Kochanowskiego to fraszka „O kapelanie”, ale również fraszka „Raki”,
14. satyryczne.
Jednak czy znamy jakieś fraszki? Myślę, że wiele osób słyszało o Janie Kochanowskim. Nie bez powodu o nim wspominam. Najbardziej znane fraszki napisał właśnie Jan Kochanowski. Jest to polski poeta z epoki renesansu. To właśnie on stworzył polską nazwę „fraszka”. Dokładnie to z włoskiego słowa „frasca” (dosłowne tłumaczenie to ‘gałązka’, a przenośne to ‘drobiazg, błahostka, żarcik’). Mówi się, że to właśnie Jan Kochanowski ustalił obowiązujący dotąd wzór stylistyczny gatunku.
Jan Kochanowski, pisząc fraszki, kierował się renesansową zasadą: „Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce”. Dlatego we fraszkach poruszał różne tematy dotyczące spraw człowieka. Między innymi opowiadał w nich o sobie, swoich przyjaciołach, zwyczajach panujących na dworze. Pisał również o miłości, ale też o ludzkich wadach. Ukazywał w nich codzienne życie i chwalił uroki wsi oraz piękno przyrody.
Do dziś fraszek Jana Kochanowskiego zachowało się około 485, a pierwsze fraszki poety zostały wydane w 1584 roku. Jedną chyba z najbardziej znanych fraszek Jana Kochanowskiego jest fraszka „Na lipę”. Tematem jest życie blisko z naturą oraz życie na wsi. Podmiotem mówiącym w tej oto fraszce to lipa. Zaprasza ona gościa znajdującego się nieopodal do odpoczynku w cieniu jej liści. Drzewo oferuje dla gościa spokój, chłód, ciszę i wygodę. Utwór definitywnie jest adoracją życia w zgodzie z naturą, dzięki temu człowiek może sobie zapewnić harmonię i bezpieczeństwo. Również dzięki pięknu przyrody, każdy z nas może zapomnieć o codziennych troskach i zmartwieniach.
Kolejną fraszką Jana Kochanowskiego, o której chciałabym wspomnieć to fraszka „Na dom w Czarnolesie”. Jej głównym tematem jest życie rodzinne i dom. Podmiot mówiący w utworze zwraca się do Boga z prośbą o błogosławieństwo na dalsze życie. Nie zależy mu na bogactwie (na pałacach marmurowych). Najważniejsze jest dla niego zdrowie, czyste sumienie, życzliwość ludzka, dobre obyczaje i nieprzykra starość (pogodna, radosna starość). Ważne jest również dla niego dom, o którym mówi gniazdo ojczyste. Chce spokojnego domu, który nie musi być pałacem. Ważne, żeby był domem rodzinnym, żeby żyło się w nim szczęśliwie.
Fraszka „O doktorze Hiszpanie”, to również fraszka Jana Kochanowskiego. Mówi o dworskich obyczajach. Ta oto fraszka w komiczny sposób krytykuje obyczaje, które panują na dworze. Mowa tu o pijaństwie i jego skutkach. Doktor, który unika alkoholu, opuszcza biesiadę, ponieważ chce zachować trzeźwość. Jednakże dworzanie mu na to nie pozwalają. Wchodzą do jego pokoju, wyważając przy tym drzwi i poją doktora Hiszpana na siłę.
Fraszki Jana Kochanowskiego poruszają też temat ludzkich wad. Taką właśnie fraszką jest fraszka „Na nabożną”. Fraszka ta zawiera krytykę fałszywej pobożności oraz obłudy. Podmiot mówiący we fraszce zwraca się do bardzo pobożnej kobiety z pewnym pytaniem. Dokładnie to pyta ją, dlaczego tak często chodzi do spowiedzi, skoro cały czas twierdzi, że jest osobą nie grzeszną. Zachowanie dewotki przeczy zapewnioną przez nią rel