Dwudziestolecie Międzywojenne – Epoka literacka

Dwudziestolecie międzywojenne to okres w historii, który trwał od momentu odzyskania przez nasz naród niepodległości – rok 1918 (koniec pierwszej wojny światowej), aż do wybuchu drugiej wojny światowej – 1939 r. Daty są te same dla Europy, co dla Polski. Lata te są niezwykle istotne z punktu widzenia literatury i sztuki. Możemy tam dostrzec oryginalność, jak i ogromne zróżnicowanie. Z tego właśnie względu nie możemy krótko jej scharakteryzować, tak jak na przykład romantyzm, czy też inne epoki. Tam było można wyróżnić takie najważniejsze elementy. Tutaj już nie do końca. Dzięki swojej różnorodności dwudziestolecie międzywojenne powszechnie uznawane jest za początek sztuki dwudziestego wieku). Wiele jest również książek pisanych współcześnie o tamtych czasach. Aby lepiej wniknąć w ten krótki czas, należy przypatrywać się poszczególnym grupom, a nie całemu ludowi. Pomimo swojego niezwykle krótkiego okresu trwania, można w nim znaleźć liczne wydarzenia zarówno historyczne, jak i artystyczne, literackie oraz filozoficzne.
Najważniejszymi ugrupowaniami powstałymi w tej epoce były:
– Skamander – związani z nim byli wybitni twórcy tacy jak Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Julian Tuwim, Kazimierz Wierzyński oraz Jarosław Iwaszkiewicz. Nazwę grupy poeci wzięli z napisanej przez Homera epopeji, którą zatytułował ,,Illiada’’. Nazwa ta konkretnie odnosi się do rzeki przedstawionej w utworze. W ten właśnie sposób chciano pokazać swoje silne przywiązanie do tradycji. Dzieła jego członków charakteryzowało proste, potoczne słownictwo, tematy, które dotyczyły spraw życia codziennego. Chętnie używali ironii, jak i żartu. Można ich było poznać po ogromnym entuzjazmie i energii. Przyświecała im idee mówiąca o aktualności poezji. W piśmie wydawanym przez nich mówili, iż chcą być poetami tak zwanego życia codziennego.

– Awangarda Krakowska – w jej skład wchodzili wspaniali twórcy tacy jak Jan Brzękowski, Jalu Kurek, Julian Przyboś, Adam Ważyk i Tadeusz Peiper. Przekonywali oni swoich odbiorców, że sztuka jest to intelektualna praca nad językiem. Bardzo duży nacisk kładli na miasto, które w dwudziestym wieku stało się główną przestrzenią życiową człowieka. Odrzucali oni stanowczo tradycję, a zamiast tego wychwalali współczesną cywilizację. Czuli, iż są zobowiązani do tworzenia nowych form w dziedzinie literatury oraz do rozbijania starych. Swoje manifesty, kótre dotyczyły sztuki, publikowali w ,,Zwrotnicy’’. Tam ukazało się słynne ,,Miasto, Masa, Maszyna’’ oraz inne dzieła takie jak ,,Punkt wyjścia’’, czy też ,,Metafora teraźniejszości’’. Najważniejszym hasłem tegoż ugrupowania było powiedzenie ,,3 x M’’, co oznaczało wspomniane wyżej ,,Miasto, Masa, Maszyna’’. Przez to wyrażano podziw, jak również ogromne zainteresowanie środowiskiem miasta, gdzie był rozwój cywilizacyjny oraz tętniące życiem fabryki. Bohaterem liryki miał być człowiek powstały z ,,masy społecznej’’, czyli zwykła, niczym niewyróżniająca się z tłumu postać.

Kiedy poznajemy nową epokę, warto jest zapoznać się z terminami, które ułatwią zrozumienie tamtejszych dzieł. Do takich najważniejszych w dwudziestoleciu międzywojennym możemy zaliczyć:
– katastrofizm – był on poglądem bardzo charakterystycznym w XX wieku. Przewidywał upadek kultury europejskiej. Miał być on spowodowany kryzysem wartości moralnych, filozoficznych lub też wywołany jakimś kataklizmem albo wojną. Krytykował współczesność. Więcej informacji o nim w prądach myślowych

– pastisz – była to imitacja cudzego stylu. Wierzono, że im bardziej wyrazisty on był, tym łatwiej można go było naśladować. Celem pastiszu miała być zabawa literacka, jak również wrażenie uznania pierwowzoru przez artystę

– parafraza – jest to przeróbka jakiegoś utworu literackiego. Zabieg ten polega na rozwinięciu dzieła lub też uproszczeniu treści w nich zawartych. Warto pamiętać, iż zachowane zostały pewne takie same elementy, co ułatwia znalezienie podobieństw do pierwowzoru

– persyflaż – wypowiedź (najczęściej jest ona literacka), która w ironiczny sposób nawiązuje do cudzego stylu. Pod z pozoru uprzejmymi treściami kryje się szyderstwo, a powaga stara się zamaskować kpinę

– parodia – jest to również naśladowanie tekstu – elementami takimi są – temat, styl w jakim został napisany, forma gatunkowa, poglądy artystyczno – ideowe oraz kompozycja. Ma ona na celu bawić, a jednocześnie bardzo często zdarza się, że ośmiesza

– groteska – jest to szczególny rodzaj komizmu. Deformacja obrazu zdecydowanie wykracza poza wszelkie zasady prawdopodobieństwa. Elementy są bardzo często przejaskrawione, absurdalne i karykaturalne

– psychoanaliza – wyjaśnia ona strukturę, rozwój oraz funkcjonowanie osobowości.

– psychoanalogizm – nie mylić z psychoanalizą, gdyż są to różne pojęcia. Jest to nurt występujący w prozie narracyjnej i dramaturgii tworzonej w dwudziestym wieku. Charakteryzowało go zainteresowanie procesem życia wewnętrznego

– relatywizm moralny – jest to prawo pojedynczej jednostki (każdego z nas) do rozsądzania problemów etycznych

– neoklasycyzm – był to kierunek poetycki obecny w dwudziestoleciu międzywojennym, który nawiązywał do dziedzictwa kulturowego z minionych epok, a szczególnie do literatury grecko – rzymskiej. Nie można też pominąć baroku i klasycyzmu. Przedstawicielem był Paul Valery – poeta pochodzący z Francji

Prądy myślowe, które miały wpływ na kształt ówczesnej literatury:
– freudyzm – nurt ten zyskał ogromną popularność w tamtejszym okresie. Pochodzi on od poszukiwań sposobów na leczenie nerwic u ludzi, patologii oraz lęków. Jego główną postacią, którą należy znać, był Zygmunt Freud. Starał się on poprzez wprowadzanie w stan hipnozy, analizowanie snów, skojarzenia, a nawet, co ciekawe, przez pomyłki językowe pacjenta. To wszystko miał pomóc w znalezieniu przyczyny, która pomogłaby z kolei pomóc w dalszych badaniach i szukaniu lekarstw oraz terapii mających na celu wyleczenie. Twórca odkrył, że psychika ludzka składa się z trzech warstw. Ego jest ,,reprezentacyjne’’ i powierzchniowe. Kieruje się rozumną myślą oraz uzależniona jest od społeczeństwa. Id – określił jako zbiór pożądań, które skrywają się w człowieku, choć on sam może ich nawet nie być do końca świadomy. Supergo – to inna, również nieuświadomiona część. Zakodowane są tam wzorce wymogów, pewnych norm religijnych, kulturowych i tradycyjnych

– behawioryzm – nazwa pochodzi od słówka behaviour, które oznacza postępowanie, zachowanie. Jego twórcy twierdzili, iż jesteśmy w stanie poznać człowieka poprzez obserwację jego zachowań i postępowań. Badanie wewnętrzne człowieka, czyli jego duszy i odczuć uważano za nieskuteczne i bezcelowe, gdyż wówczas nie można ich obiektywnie ocenić i sprawdzić. Główną postacią, którą należy kojarzyć z behawioryzmem jest John Watson

– egzystencjalizm – koncepcja, która proponowała inną od wyżej wymienionych definicję ludzkiego losu i istnienia. Jej twórcami byli Martin Heidegger, Albert Camus oraz Jean Paul Sartre. Byli pewni istnienia człowieka. Faktem było, iż żyjemy, jesteśmy wolni i tak jakby zawieszenie w przestrzeni kosmicznej, możemy przeżywać lęki egzystencjalne (związane były one ze strachem przed śmiercią, przed nieszczęściem i innymi podobnymi rzeczami). Stale obecne poczucie zagrożenia sprawia, iż życie staje się absurdem, że każdy egzystuje oddzielnie i tak naprawdę nigdy nie dowie się prawdy o drugim człowieku

– pragmatyzm – ten prąd filozoficzny z kolei był bardziej przyziemny. Preferował on praktyczne myślenie i działanie. Postaciami, które tutaj należy zapamiętać są William James oraz Charles Sanders Peirce. Według nich poznawanie, nauka i działanie powinny być w formie praktycznej.

– katastrofizm – była to tendencja, która głosiła szybki upadek świata. Przewidywała zagładę cywilizacji ludzkiej. Pogląd ten nie był jednak wymysłem zupełnie nowym, gdyż jeżeli się dobrze przyjrzeć, to już poprzednie epoki mówiły o podobnych wizjach. Jednak w dwudziestoleciu międzywojennym utwór autorstwa Oswalda Spenglera zatytułowany ,,Zmierzch Zachodu’’ i opisywana tam teoria narodzin, następnie rozwoju i upadku kultury, stała się niezwykle popularna. To sprawiło, iż zawarta tam koncepcja stała się modna.

Pisarze oraz poeci, którzy tworzyli w okresie dwudziestolecia międzywojennego:
Jan Brzechwa żył w latach 1899-1966

Józef Czechowicz żył w latach 1903-1939

Kornel Makuszyński żył w latach 1884-1953

Maria Dąbrowska żyła w latach 1889-1965

Witold Gombrowicz żył w latach 1904-1969

Bruno Jasieński żył w latach 1901-1938

Jarosław Iwaszkiewicz żył w latach 1894-1980

Maria Kuncewiczowa żyła w latach 1899-1989

Jan Lechoń żył w latach 1899-1956

Stefan Żeromski żył w latach 1864-1925

Bolesław Leśmian żył w latach 1877-1937

Józef Mackiewicz żył w latach 1902-1985

Stanisław Młodożeniec żył w latach 1895-1959

Andrzej Strug żył w latach 1871-1937

Julian Tuwim żył w latach 1894-1953

Albin Dziekoński żył w latach 1892-1940

Zofia Nałkowska żyła w latach 1884-1954

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska żyła w latach 1891-1945

Julian Przyboś żył w latach 1901-1970

Bruno Schulz żył w latach 1892-1942

Antoni Słonimski żył w latach 1895-1976

Zofia Charszewska żyła w latach 1909-1941

Stanisław Ignacy Witkiewicz żył w latach 1885-1939

Aleksander Wat żył w latach 1900-1967

Józef Weyssenhoff żył w latach 1860-1932

Kazimierz Wierzyński żył w latach 1894-1969

Antoni Marczyński żył w latach 1899-1968

Utwory napisane w okresie dwudziestolecia międzywojennego:
,,Sklepy cynamonowe’’ – zbiór opowiadań – autorem Bruno Schulz

,,Sanatorium pod Klepsydrą’’ – zbiór opowiadań – autorem Bruno Schulz

,,Ferdydurke’’ – powieść przełożona zostala na wiele języków. Już przed drugą wojną światową została uznana za wybitny utwór – autorem Witold Gombrowicz

,,Granica’’ – powieść, doczekała się dwóch ekranizacji – autorką Zofia Nałkowska

,,Dzieci ojczyzny’’ – opowiadania historyczne dedykowane młodzieży – autorką Maria Dąbrowska

,,Rok 1794’’ – jest to trylogia, w której skład wchodzą: ,,Ostatni Sejm Rzeczypospolitej’’, ,,Nil desperandum’’, ,,Insurekcja’’ – autorem Władysław Reymont

,,Żywe kamienie’’ – powieść – autorem Wacław Berent

,,Karmazynowy poemat’’ – zbiór poezji – autorem Jan Lechoń

,,Generał Barcz’’ – powieść polityczna – autorem Juliusz Kaden-Bandrowski

,,Noce i dnie’’ – powieść realistyczna – autorką Maria Dąbrowska

,,Kariera Nikodema Dyzmy’’ – powieść – autorem Tadeusz Dołęga-Mostowicz

,,Kordian i cham’’ – powieść, która bezpośrednio nawiązuje do utworu Juliusza Słowackiego zatytułowanego ,,Kordian’’ – autorem Leon Kruczkowski

,,Krzyżowcy’’ – powieść historyczna składająca się z czternastu tomów – autorką Zofia Kossak-Szczucka

,,Na tropach Smętka’’ – powieść reportażowa – autorem Melchior Wańkowicz

,,Szewcy’’ – dramat polityczny – autorem Stanisław Ignacy Witkiewicz

,,Przedwiośnie’’ – powieść polityczna – autorem Stefan Żeromski

,,O dwóch takich, co ukradli księżyc’’ – powieść młodzieżowa – autorem Kornel Makuszyński

,,Cudzoziemka’’ – powieść, która została przetłumaczona aż na czternaście języków – autorką Maria Kuncewiczowa

,,Lato leśnych ludzi’’ – powieść obyczajowa – autorką Maria Rodziewiczówna

,,Srebrne i czarne’’ – tom poetycki – autorem Jan Lechoń

,,Puszcza jodłowa’’ – nowela – autorem Stefan Żeromski

,,Pożegnanie jesieni’’ – powieść – autorem Stanisław Ignacy Witkiewicz

,,Laur olimpijski’’ – zbiór wierszy, których tematyka jest sportowo – olimpijska – autorem Kazimierz Wierzyński

,,Dzień jak co dzień’’ – poezja – autorem Józef Czechowicz

,,Popiół i perły’’ – zbiór wierszy – autorem Kazimiera Iłłakowiczówna

,,Europa’’ – dramat – autorem Jerzy Braun

,,Panny z Wilka’’ – opowiadanie – autorem Jarosław Iwaszkiewicz

,,Całe życie Sabiny’’ – powieść psychologiczna – autorką Helena Boguszewska

,,Dziewczęta z Nowolipek’’ – powieść – autorką Pola Gojawiczyńska

,,Rozmowa z ojczyzną’’ – tom wierszy – autorem Józef Łobodowski

Sprawdź również:

• Romantyzm – Epoka literacka
• Starożytność – Epoka literacka
• Renesans – Epoka literacka
• Oświecenie – Epoka literacka
• Dwudziestolecie Międzywojenne – Epoka literacka
• Średniowiecze – Epoka literacka
• Barok – Epoka literacka
• Pozytywizm – Epoka literacka
• Młoda Polska – Epoka literacka
• Współczesność – Epoka literacka

Dodaj komentarz jako pierwszy!