Młoda Polska – Epoka literacka

Ramy czasowe
Młoda Polska trwała prawie trzydzieści lat. Za jej rozpoczęcie uważa się wydanie w roku 1891 pierwszego tomu poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera, a koniec wyznacza wydarzenie historyczne, jakim było odzyskanie przez Polskę niepodległości w roku 1918. Epoka ta rozwijała się pomiędzy pozytywizmem a dwudziestoleciem międzywojennym. Epokę możemy podzielić na trzy fazy. a) Faza I przypadała na lata 1890-1900. Tworzyli wówczas Stanisław Przybyszewski, Kazimierz Przerwa-Tetmajer oraz Jan Kasprowicz i Stefan Żeromski. Charakterystyczny dla tej fazy był dekadencki estetyzm. Wówczas podjęto też próby pisania literatury uspołecznionej. b) Faza II przypada na okres 1900-1910. Utwory powstałe w trakcie trwania tej fazy charakteryzowało zaangażowanie w sprawy kraju. Taką zaangażowaną tematykę poruszali w swoich utworach Gabriela Zapolska, Władysław Reymont, Stefan Żeromski oraz Stanisław Wyspiańskic) Ostatnia, III faza, była charakterystycznym pożegnaniem tej epoki.
Nazwa epoki, a właściwie – nazwy
Modernizm (nowoczesny, współczesny) – określano tak innowacyjne podejście do świata, zespół nowoczesnych cech w literaturze. Był przeciwstawieniem się epoce pozytywizmu, w którym poruszano problematykę pracy u podstaw i pracy organicznej
Neoromantyzm (nowy) – podkreślał powiązanie Młodej Polski z romantyzmem. Poruszano tematy związane z sentymentalizmem, indywidualizmem i subiektywizmem oraz tym, co prowadziło do odzyskania niepodległości państwowej.
Dekadentyzm (chylenie się ku upadkowi). Dekadentem nazywano człowieka, który charakteryzował się takimi cechami, jak: niemoc, apatia, bierność rezygnacja z aktywności, strach przed życiem i przeświadczenie o nieuchronności śmierci.
Symbolizm – termin związany z tajemniczością i wieloznaczności poezji. Stosowany był głównie w sztuce.
Impresjonizm – używany do opisu sztuki ulotnej, nastrojowe. Oznacza przelotne wrażenie.
Ekspresjonizm, który odnosił się do gwałtownego wyrażania emocji
Młoda Polska – najbardziej powszechna nazwa, utworzona została w oparciu o cykl programowych artykułów Artura Górskiego opublikowanych w krakowskim czasopiśmie „Życie” pod wspólnym tytułem „Młoda Polska” w 1898 roku. Był to program, w którym młode pokolenie chciało doprowadzić do odrodzenia Polski i utworzyć nowe normy i wartości etyczne i estetyczne.
Literatura okresu Młodej Polski
Najbardziej znani poeci tego okresu to:
1) Jan Kasprowicz – urodził się w rodzinie chłopskiej, żył w latach 1860-1926. Jego dorobek najłatwiej przedstawić, dzieląc na kilka etapów:
a) pierwszy okres jego twórczości dotyczył osób skrzywdzonych i poniżanych. – tematyka była odzwierciedleniem jego chłopskiego pochodzenia, to właśnie stąd poeta czerpał inspirację. W jego dziełach przeważały tematy związane z chłopami, ich pochodzeniem i biednym życiem. Najważniejszymi dziełami z tego okresu są „Sonety z chałupy” i wiersz „W chałupie”;- w sonetach, które obejmują aż 40 utworów, tematem przewodnim było przeciwstawienie się krzywdzie ludzkiej. Autor podkreślał to, że pochodzi ze wsi, i zawsze mówił, że będzie do niej należał; nie wstydził się swojego pochodzenia. Dzięki swojemu pochodzeniu mógł z własnego doświadczenia opisać panujące na wsi realia;- Kasprowicz w swoich utworach przedstawił prawdziwe życie, jakie panuje na wsi. Bieda była głównym tematem; bohaterowie jego utworów z ubóstwem musieli radzić sobie sami. Nie mogli liczyć na pomoc państwa, a jedynie na innych chłopów, u których mogli zatrudnić się do pracy w polu lub otrzymać od nich parę groszy. W jednym z sonetów bohaterka, która nie miała pieniędzy na zapłacenie podatków, musiała sprzedać swoją ziemię, iść żebrać i tułać się po świecie;- w jego utworach pojawiały się też tematy związane z młodym pokoleniem, które chciało się kształcić, ale bieda nie zawsze na to pozwalała. Jego bohater był zdolnym uczniem, ale codziennie musiał pokonywać bardzo daleki odcinek, aby dotrzeć do szkoły. Poświęcał swoje zdrowie, ale chciał wyjechać do wielkiego miasta, by zdobywać wiedzę. Niestety, realia okazały się okrutne, dzieci ze wsi nie miały lekko – aby się utrzymać w Warszawie, musiał podjąć pracę. Autor przedstawił tu system edukacji, który nie był dostosowany do potrzeb biednych dzieci, które nie miały takich samych szans, jak dzieci z bogatych rodzin. Często dzieci ze wsi miały wiele talentów, które niestety zostały niedostrzeżone, i z powodu braku finansów nie rozwijały się.
b) drugi etap jego twórczości to przełom w jego utworach. – poeta zrezygnował z tematyki związanej ze społecznością wiejską na rzecz buntu wobec Boga i pogardy względem społeczności wiejskiej. Zastąpił też naturalizm symbolizmem i ekspresjonizmem. Utwory, które powstały w tym okresie, to m.in. „Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach” i „Hymny”;- w jego utworach zaczęły pojawiać się symbole. W utworze „Krzak dzikiej róży..” podstawowe dwa symbole to dzika róża i limba. Róża symbolizowała młodość, życie i piękno. Limba była symbolem śmierci, starości, przegranej i przemijania. Róża i limba to były dwa przeciwieństwa, chociaż obydwa symbole łączyło przekonanie o nietrwałości urody i niebezpieczeństwach czyhających na człowieka w okrutnym świecie;- autor przedstawiał te symbole w różnych porach dnia i w innym krajobrazie, aby jak najbardziej odwzorować kolorystykę, światło i wrażenia emocjonalne – było to charakterystyczne dla impresjonizmu. Kasprowicz nadał również tytułowemu krzakowi cechy ludzkie.
c) trzeci okres jego twórczości to postawa franciszkańska. – powstały wtedy takie utwory jak: „Hymn św. Franciszka z Asyżu”,” Chwile”, ”Księga ubogich”, „Mój świat”. Tradycji stało się zadość i nastąpiła kolejna przemiana twórczości, tym razem z buntującego się przeciw Bogu na głosiciela filozofii św. Franciszka;- pojawiły się tematy m.in. piękna przyrody, pogodzenia się z Bogiem, franciszkańskiej postawy wobec innych i kultu człowieka prostego i jego mądrości.
2) Leopold Staff – żył w latach 1878-1957. Był poetą trzech pokoleń, bo jego twórczość rozpoczęła się w Młodej Polsce, ale miała też kontynuację w dwudziestoleciu międzywojennym oraz po drugiej wojnie światowej.
Jego najbardziej znane utwory to: „Kowal”, „Przedśpiew”, „Deszcz jesienny”, „Curriculum vitae”.Główne motywy twórczości Leopolda Staffa to:
a) nietzscheanizm –  filozofia propagująca energię, siłę i optymizm. Widoczna w utworach „Sny o potędze” i „Kowal”:
– w utworze „Kowal” Leopold Staff przedstawia bohatera jako silną i wyjątkową osobę. Wizerunek kowala nie przedstawia tylko siły fizycznej, ale prezentuje postawę aktywności, dynamiki. Poeta przedstawia psychikę człowieka, która poddana jest wielu próbom. Bohater chce zwalczyć w sobie wszelkie słabości, chce, by jego serce było dumne i silne;- w ten oto sposób autor tworzy nowego i silnego śmiert