Bajka – Gatunek literacki

Temat: „Bajka – Gatunek literacki”
Bajki, które są gatunkiem epickim, to często pisany wierszem lub prozą, rymowany, krótki, zawierający morał (pouczenie), czasem żartobliwy utwór literacki. Są utworami aktualnymi i uniwersalnymi. Bajka jest jedną z form literackich oraz jedną z odmian epiki. Jednakże w bajce epigramatycznej możemy się doszukać licznych cech lirycznych. Dlatego precyzyjnie mówiąc, to bajka rodzajowo leży na pograniczu epiki i liryki. Czasem bajki są podobne z charakteru do satyr.
Bajka niewątpliwie posiada wiele plusów. Jest ona po prostu niewielkich rozmiarów, pisana jest prostym językiem, zrozumiałym dla z pewnością trochę starszych osób (oczywiście minimum dobrze znających język polski). Zawiera przesłanie/morał/pouczenie. Po przeczytaniu bajek będziemy wiedzieli więcej, nauczymy się wielu prawd życiowych, które prawdziwie pomogą w życiu codziennym. Bajki zawierają informacje, jak żyć lepiej, dobrze. Przedstawiane w nich krótkie historyjki mają właśnie taki cel. Autorzy bajek mają na celu w taki sposób pokazać dobro i zło, aby czytelnik bez wahania wiedział na przyszłość co jest dobre, a co złe, co dobrze robić, a czego nie powinno się robić.
Ten krótki utwór literacki służący moralnej nauce jest gatunkiem literatury dydaktycznej. Po prostu jest to utwór dydaktyczny (pouczający), dlatego zawiera morał (pouczenie). Morał bajki, czyli główną myśl bajki, możemy znaleźć albo na początku (co nazywamy ‘promythium’), na końcu (nazwiemy to ‘epimythium’), jest wtedy wyrażony wprost, albo po prostu wynika on z treści utworu, jest zasugerowany.
Bohaterami bajek może być naprawdę wszystko. Ludzie, ale również zwierzęta i przedmioty. Szczególnie zwierzęta mają na celu przedstawiania typów ludzkich lub cech charakteru ludzkich. Jednakże najczęściej są to zwierzęta, rzadziej ludzie, przedmioty czy rośliny. Zwierzęta jako bohaterowie mają na celu wyróżnić przypisane do zwierząt cechy ludzkie.
Opowiedziana dzięki bajce historia to ilustracja ogólnych prawd. Tematem bajek jest krytyka zachowań ludzi i ich wad. Zawiera kontrast (przeciwieństwo). Dokładnie to te kontrastowe zestawienie przeciwnych cech (np. odwagę i strach), z którymi uosabiani są bohaterowie, służy ukazaniu negatywnej lub pozytywnej strony niektórych ludzkich zachowań.
Celami bajek jest dawanie wzoru jak postępować, przekazywanie zasad moralnych oraz wskazówek życiowych. Również mają na celu pouczenie czytelnika, ale też ich celem jest ośmieszenie ludzkich wad i skrytykowanie przywar (czyli negatywnych cech ludzkich).
Bajki możemy podzielić na epigramatyczne i narracyjne. Epigramatyczne są zbliżone do epigramatu, krótkie, pozbawione wszelkich cech epickich i mają fabułę ograniczoną do minimum lub nie mają jej wcale, a narracyjne (przypominające nowele) to takie, które są rozbudowane i posiadają dłuższą, ale łatwą do przyswojenia fabułę. Starożytnym twórcą bajek narracyjnych jest na przykład Babrios, a z nowożytności możemy wymienić La Fontaine. Natomiast teoretyczne uzasadnienie bajki epigramatycznej dał Gotthold Ephraim Lessing, odnosząc się do starożytnej tradycji Fedrusa.
Trochę o historii bajek.
Utwory te wywodziły się od prostych mieszkańców zazwyczaj wsi, w rezultacie cechowała je ludowość. Gatunek ten powstał w starożytnej Grecji. Motywy zwierzęce możemy znaleźć już w VIII/VII wieku przed naszą erą w twórczości na przykład Hezjoda czy Stesichora. Jednakże z rozwojem gatunku wiąże się przede wszystkim niewolnik Ezop (żyjący w VI wieku przed naszą erą). Miał on skomponować zbiór zwierzęcych, pisanych prozą bajek. W V wieku przed naszą erą popularne stało się określenie „bajki ezopowe”, które obejmowały zarówno zbiór bajek pisanych przez niewolnika Ezopa, ale również utwory autorów, którzy żyli przed nim i po nim.
W okresie renesansu wzrosła popularność bajek. Tworzyli je wtedy między innymi: Rimicjusz oraz Erazm z Rotterdamu. W późniejszych czasach bajki pisali również między innymi: Jean de La Fontaine oraz Gotthold Ephraim.
Bajka znana jako gatunek lekki i dydaktyczny, zyskała sobie niepowtarzalną popularność wśród twórców oświecenia. Mówi się, że oświecenie rozwinęło najbardziej bajki. Forma bajki idealnie pasowała do zasady tej epoki, czyli „uczyć bawiąc”. To dzięki charakterowi bajek były one tak popularne. Bajki są dydaktyczne, ale nie męczą odbiorcy, ponieważ są krótkie, zwięzłe, a czasem nawet żartobliwe. Właśnie dlatego idealnie pasowały do epoki oświecenia i do jej zasady. Jednym z najwybitniejszym bajkopisarzem z tamtego okresu był Francuz, Jean de la Fontaine. Zasłynął on z niemal 250 bajek swojego autorstwa o prostej i zrozumiałej fabule, ciekawej akcji oraz zawsze trafnym i cennym morale (na przykład „Wilki i owce”, „Jeleń w winnicy”, „Człowiek, zwierciadła i potok”).
W Polsce pierwsze bajki najczęściej pojawiały się jako część większych utworów, takich jak kazania, kroniki czy listy. Pierwszy większy zbiór bajek zamieścił w „Żywocie Ezopa Fryga” Biernat z Lublina. Bajki zwierzęce, bardzo często nazywane ezopowymi, tworzone były mniej więcej do XVIII wieku.
Bajki również pisał m