Pamiętnik – Gatunek literacki

Na pewno wielu z was posiadało chociażby przez bardzo krótką chwilę swój prywatny, osobisty pamiętnik. Miejsce, gdzie można było przelać wszystkie swoje troski na gładki papier, bo na przykład wyrodna mama nie pozwoliła nam na zakup nowej, wspaniałej zabawki, radosne chwile, gdy zaliczyliśmy niezwykle ważny egzamin, czy umówiliśmy się na pierwszą w życiu randkę z ukochaną osobą, jak również złość, a także smutek, kiedy zostaliśmy opuszczeni przez drugą połówkę. Tyle emocji może tam być skrywanych. Ta z pozoru mała, typowa książeczka pełniła niezwykle istotną rolę w naszym różnobarwnym życiu. Na swój śliczny papier przyjmowała dosłownie wszystko, co dana osoba chciała jej przekazać. Pomagała nam się skutecznie wyciszyć, zagłębiając się w dokładnym lub też nie, opisywaniu targających nami emocji. Jest to również wręcz doskonałą oraz naprawdę niepowtarzalna pamiątka z niezwykle radosnego okresu wspaniałego dzieciństwa jak i rozterek pochodzących już z trudnego życia nastoletniego. Można wręcz powiedzieć, iż jest lepsza od albumu wypełnionego po brzegi zdjęciami, gdyż zawiera nasze odczucia, spojrzenie na świat z pewnej perspektywy. Fotografie to tylko zwykły obrazek z danego momentu uwieczniony na specjalnym papierze. Jednak skupmy się na tym, czym jest pamiętnik z punktu widzenia polonistów, którzy nas uczą w szkołach, gdyż czasem mogą poprosić o jego napisanie. Forma ta jest relacją o zdarzeniach, w których braliśmy udział lub byliśmy świadkami. Dotyczy ona tylko i wyłącznie naszej własnej osoby. Jest to trochę przeciwieństwo znanego również dziennika, gdyż pamiętnik opowiada o czymś z pewnego dystansu czasowego, czasem nie podaje dokładnej daty wydarzenia, a jedynie jej przybliżenie (wszystko zależy od nas jak bardzo określimy czas, jednak standardowo umieszcza się tylko datę dzienną bez konkretnych godzin przed rozpoczęciem pisania i dopiero w treści możemy precyzować). Pozwala to nam na głębokie refleksje dotyczące sytuacji z przeszłości. Słowa, które przelewamy na doskonały papier naszego ,,spowiednika’’ pod taką formą gatunkową cechuje dwupłaszczyznowość, ponieważ my nie tylko dokładnie opisujemy co, gdzie i kiedy się wydarzyło, lecz również możemy doskonale wskazać stanowisko jakie obecnie zajmujemy i jakie ono było wtedy. Wydarzenia ułożone są po kolei, czyli chronologicznie, dzięki czemu łatwo nam przychodzi czytanie i możemy jeszcze lepiej wczuć się w opisywaną sytuację. Mimo to czasem nie jesteśmy w stanie obiektywnie spojrzeć na dany epizod z naszego życia, gdyż emocje są zbyt silne i potrzebują znacznie więcej czasu aby trochę opaść i pozwolić nam racjonalnie myśleć.

Gatunek ten znany był już w odległej starożytności. Przykładami realizacji tej formy, zwłaszcza te, które pochodziły z okresów rozwoju literatury, często nazywa się wypowiedziami literackimi (do nich możemy zaliczyć między innymi ,,Pamiętniki Paska’’ autorstwa Jana Chryzostoma Paska). W nowszych czasach jak i współcześnie uważa się go za bardziej paraliteracki wytwór przynależący do tak zwanej literatury użytkowej. To w bardzo dużym stopniu przyczyniło się do narodzenia powieści. Staropolszczyzna ma na swoim koncie wiele pamiętników. Często (nie bez przesady) wiek siedemnasty nazywa się ,,stuleciem pamiętników’’. Wtedy ich autorzy nie brali w ogóle pod uwagę dotarcia do szerokiego grona odbiorców. Te z tamtych okresów powstawały głównie z myślą o rodzinie oraz ich potomkach. Jako, że z początku miała być to forma dosyć prywatna, ludzie opisywali tam dosłownie wszystko co im się przydarzyło. Zwyczaje szlacheckie, informacje o przodkach z danego rodu oraz własną historię – zaakcentowane były zwłaszcza wojny oraz konflikty zbrojne, w którym autor brał udział jak również rolę jaką odegrał w życiu publicznym swojego miasta, wioski czy nawet całego kraju. Te proste przekazy zwykłych szarych ludzi zachowały się po dziś dzień, dzięki czemu możemy dowiedzieć się co miało miejsce setki wieków temu. Były więc to dzieła, dzięki którym mogliśmy lepiej poznać świat opisywany punkt widzenia pisarza, czy jego doświadczenia życiowe i rozterki miłosne. Jako, że jest to forma taka prywatna, to najbardziej skrywane tajemnice czy najszczersze wyznania również często się tam pojawiały. Warto również dodać, iż niekiedy (zwłaszcza w epokach takich jak renesans czy barok) utwory te obejmowały znaczną część życia nadawcy lub nawet jego całość.

– pamiętniki Jana Chryzostoma Paska opisywały okres jego dzieciństwa oraz młodości. Uznawane są one za wybitne arcydzieło pamiętnikarskiej sztuki barokowej. Narrator nie tylko bardzo dokładnie zrelacjonował czasy rozlicznych wojen pomiędzy Moskwą oraz Szwedami, ale również wytworzył portret siedemnastowiecznego sarmaty. Dało to idealne świadectwo obyczajów obecnych ówczesnej szlachty zagrodowej. Aż po dziś dzień stanowi to niewyczerpane źródło wiedzy historyków. Stąd też inni ludzie czerpią informacje między innymi do autorzy do napisania jakiejś książki opartej na faktach.

– pamiętniki Stanisława Żółkiewskiego skupiały się na jednym, konkretnym epizodzie lub kilk