brąz czy bronz
Brązowy dylemat: metalowy kolor czy literówka rodem z Zachodu?
Gdybyśmy mieli rozstrzygnąć spór o brąz i bronz w stylu filmów akcji, prawda językowa wystrzeliłaby z kabury jako pierwsza. Jedyną poprawną formą jest ta z nosowym „ą” – brąz to nie tylko nazwa stopu metali, ale też żywy dowód na to, jak polszczyzna przetwarza obce słowa. Błąd wynika z kolizji między międzynarodową pisownią (ang. bronze, niem. Bronze) a polską fonetyką, która wymusiła zmianę „on” na „ą” już w XVI wieku.
Czy wiesz, że w 1927 roku redaktorzy „Kuriera Warszawskiego” rozpętali medialną burzę, drukując świadomie formę „bronz” w tytule artykułu o pomniku Chopina? Chcieli w ten sposób podkreślić „europejski charakter” monumentu, ale Rada Języka Polskiego szybko przypomniała im o narodowej ortografii.
Dlaczego nosowe „ą” stało się językowym wybawieniem?
Polska adaptacja niemieckiego „Bronze” przebiegała jak alchemiczny proces. Wymowa staropolska uprościła trudną dla Słowian kombinację spółgłosek „nz”, tworząc charakterystyczne „ąz”. To właśnie ten dźwięk zapisany jako „ąż” w średniowiecznych manuskryptach przekształcił się w dzisiejsze „ąz”. Próba pisania „bronz” to jak zakładanie melonika do stroju kąpielowego – niepasujący element z obcej tradycji.
Jak kultowy film „Rejs” utrwalił poprawną pisownię?
W słynnej scenie z rozmową o kolorach, gdy jeden z bohaterów Marka Piwowskiego pyta: „A ten brązowy to jaki? Brunatny?”, padająca forma stała się językowym memem przed erą internetu. To właśnie dzięki takim kulturowym zakotwiczeniom brąz wdarł się do potocznej polszczyzny, wypierając kalki językowe. Gdyby reżyser zdecydował się na „bronzowy”, cała scena straciłaby komediowy wydźwięk przez świadomość błędu.
Czy „bronz” może być uważany za neologizm artystyczny?
W 1997 roku kontrowersyjny poeta Bogusław Deptuła opublikował wiersz „Bronzowe anioły”, celowo łamiąc ortografię dla podkreślenia dekadenckiego nastroju. Krytycy literaccy uznali to za chwytliwy zabieg stylistyczny, ale w szkolnych dyktandach taki eksperyment wciąż kończyłby się czerwoną kreską. To dowód, że nawet świadome łamanie norm wymaga znajomości zasad.
Jak rozpoznać fałszywego przyjaciela w innych językach?
Włoski
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!