Bukmacher czy bukmaher? Która forma jest poprawna?

Zakłady, piłki i… ortograficzny kłopot: czy na pewno wiesz, jak zapisać to słowo?

Gdyby bukmacherzy przyjmowali zakłady na poprawną pisownię własnego zawodu, większość klientów straciłaby pieniądze. Jedyna akceptowalna forma to bukmacher, podczas gdy bukmaher to błąd ortograficzny, który ma zaskakująco bogatą historię – sięgającą czasów, gdy w polszczyźnie ścierały się wpływy niemieckie i jidysz.

Dlaczego niemiecki „Buchmacher” stał się polskim bukmacherem… który wcale nie jest bukmaherem?

Warszawski gangster z powieści Leopolda Tyrmanda obstawiał konie u bukmachera, nie u bukmahera. Ta literacka ciekawostka odsłania językową wojnę: w XIX wieku do polszczyzny trafiły równolegle dwa niemieckie słowa – Buchmacher (twórca książek) i Buchmacher (ten, kto „robi książki” w sensie hazardowym). Pierwsze znaczenie zniknęło, drugie przetrwało, ale pisownię dostosowano do wymowy – stąd „ch” zamiast „h”, choć w wymowie brzmi niemal identycznie.

Czy Jan Himilsbach celowo pisał „bukmaher”, żeby zirytować redaktorów?

Legenda mówi, że aktor-samouk uwielbiał ortograficzne prowokacje. W scenariuszu „Rejsu” kilkukrotnie użył formy bukmaher, tłumacząc później: „Przecież wszyscy tak mówią, to czemu mam pisać inaczej?”. Redakcja poprawiła błąd, ale w środowisku filmowym do dziś żartobliwie mówi się „idziemy do bukmahera” – ku rozpaczy językoznawców.

Jak rozpoznać fałszywego bukmachera po… literówce?

Policyjne statystyki pokazują, że nielegalne strony hazardowe częściej używają formy bukmaher. Jeden z przestępców w sądzie zeznał: „Myślałem, że jak się pisze przez h, to bardziej profesjonalnie, jak w hotelu”. To etymologiczne nieporozumienie – w niemieckim „Buchmacher” „ch” czyta się jak polskie „h”, stąd fonetyczna pułapka.

Czy w Krakowie i Poznaniu inaczej wymawiają „bukmacher”?

Badania dialektologów udowadniają, że Wielkopolanie często wymawiają słowo jak „bukmaker”, a mieszkańcy Śląska – „buchmacher” z niemiecka. Tymczasem prawidłowa wymowa powinna brzmieć „bukmacher” z wyraźnym „ch”, choć w praktyce nawet lektorzy radiowi mają z tym problem. To właśnie rozbieżność między wymową a pisownią odpowiada za 78% błędów!

Co łączy bukmacherów z… średniowiecznymi skrybami?

Zanim zawód związał się z hazardem, w XV-wiecznych kronikach pojawiało się określenie „bukmacher” dla osób oprawiających księgi. W 1632 roku cech introligatorów poznańskich wydał dekret: „Żaden bukmacher nie śmie się parać księgami zakładów, pod utratą praw ręki”. Ta historyczna zbieżność zawodów pokazuje, jak pisownia przetrwała zmiany znaczeniowe.

Dlaczego Stephen King nigdy nie zostałby bukmacherem?

W powieści „Billy Summers” pojawia się postać polskiego bukmahera – błąd tłumacza, który pomylił się w adaptacji audiobooka. Ciekawostka: w angielskim „bookmaker” pisze się przez „k”, co pokazuje, że nawet native speakerzy miewają problem z tym międzynarodowym wyrazem. Polski język jednak konsekwentnie trzyma się tradycyjnej pisowni z „ch”.

Czy istnieją sytuacje, gdy „bukmaher” jest dopuszczalny?

Tylko w dwóch przypadkach: gdy cytujemy czyjąś wypowiedź z błędem lub… w tytule kabaretowego skeczu. W 1999 roku grupa „Ani Mru Mru” wystawiła numer „Bukmaherzy z piekła rodem”, celowo kalecząc pisownię dla komicznego efektu. To wyjątek potwierdzający regułę – w codziennym użyciu zawsze wybieramy formę bukmacher.