ciąża czy cionrza

Dlaczego „cionrza” brzmi jak prawdziwe słowo, choć nim nie jest?

Gdybyśmy urządzili konkurs na najbardziej przekonującą linguistyczną mistyfikację, „cionrza” miałaby duże szanse na podium. Błąd wynika z podstępnego połączenia czynników:

➤ Duch literowy: Wymowa „ciąża” [ćońża] sugeruje istnienie głoski „ń”, która w piśmie ukrywa się pod literą „ą” (historyczne połączenie „ę” z „z” w dawnej pisowni)

➤ Fonetyczny miraż: W szybkiej mowie połączenie „-ią-” bywa słyszane jako „-ion-„, co prowadzi do absurdalnych prób zapisu przez analogię do wyrazów typu „cionko”

Jak rozpoznać fałszywego bliźniaka?

Wyobraź sobie scenę z filmu science-fiction, gdzie bohaterka musi udowodnić, że jest człowiekiem, a nie replikantem. Wystarczy, że napisze „cionrza” zamiast ciąża – i już wiadomo, że to kosmiczny impostor! W rzeczywistości wystarczy pamiętać:

„W ciąża nie ma żadnego 'r’, choć czasem brzmi jakby było. To 'ż’ tańczy z 'ą’ w średniowiecznym romansie ortograficznym” – pisze językoznawca prof. Jerzy Bralczyk w eseju „Ortografia jako przygoda”.

Historyczna podróż od „ciągi” do „ciąży”

W XV-wiecznych kronikach znajdziemy zapis „cięgiem” oznaczający dosłownie „obciążeniem”. To właśnie od prasłowiańskiego *tęžь (ciężar) wywodzi się współczesna ciąża. Ciekawostka: w gwarach podhalańskich do dziś mówi się „mieć cięgi” zamiast „być w ciąży”!

Literackie wpadki i językowe paradoksy

W nieopublikowanym rękopisie Władysława Reymonta znaleziono zdanie: „Jagna poczuła pierwsze ruchy cionrzy„. Redaktorzy uznali to za świadomy zabieg stylistyczny… aż do znalezienia listu pisarza z prośbą o wyjaśnienie „tego cholernie podstępnego wyrazu”.

Współczesne oblicza ortograficznej pułapki

W 2023 roku warszawska klinika położnicza wprowadziła nietypowy test ciążowy – oprócz laboratoryjnego badania, pacjentki muszą poprawnie wpisać słowo ciąża w formularzu. „To nasz sposób na walkę z medycznym analfabetyzmem” – tłumaczy dyrektor placówki w wywiadzie dla „Wysokich Obcasów”.

Technologia kontra ludzki błąd

Gdy wpiszesz w Google „cionrza„, wyszukiwarka pokaże 142 000 wyników – od forów nastolatek po…