cięki czy cienki

Rozstrzygamy odwieczny spór: czy istnieje coś takiego jak „cięki”?

Gdybyśmy chcieli opisać papierową serwetkę, przezroczysty lód albo włos na ręku, jedynym poprawnym określeniem będzie cienki. Forma cięki to błąd ortograficzny wynikający z podstępnej pułapki fonetycznej – choć wymawiamy „cieńki”, w piśmie obowiązuje zasada twardego „n” przed „k” w tym przymiotniku. Ale skąd ta dezorientacja?

Dlaczego aż tylu ludzi myli „n” z „ę” w tym przymiotniku?

Winowajcą jest miękkie brzmienie głoski „ń” w wymowie. Gdy mówimy „cienki”, głoska „n” przed „k” naturalnie mięknie, co słuchowy łowca błędów może interpretować jako „ę”. To dokładnie ten sam mechanizm, który sprawia, że dzieci piszą „mętły” zamiast „miętły” – ulegają iluzji dźwięku. Wystarczy jednak spojrzeć na pokrewne formy: „cieniu” (od „cień”), gdzie „ń” występuje wyraźnie przed samogłoską, by zrozumieć różnicę.

Kulturowe ślady cienkości – od kuchni po kino

W kultowym filmie „Rejs” padają słowa: „A wódka była cienka, panie kierowniku!”. Gdyby Tadeusz Lomnicki powiedział „ciękа”, scena straciłaby komiczny wydźwięk. W kulinarnym slangu „cienki barszcz” to metafora oszczędności, podczas gdy „cienka sprawa” w języku przestępczym oznacza ryzykowny interes. Każde z tych wyrażeń traci sens przy literówce „ę”.

Historyczne zawirowania – jak nasi przodkowie radzili sobie z cienkością?

W XV-wiecznych tekstach pojawia się forma „thynky” pod wpływem czeskim, a w „Kronice polskiej” Galla Anonima znajdziemy określenie „cienkie grody” opisujące słabe umocnienia. Ciekawe, że współczesny błąd „cięki” ma swoje korzenie w średniowiecznej chwiejności pisarskiej – wtedy też mieszano zapis „n” i „ę” w zależności od dialektu.

Z życia wzięte: śmieszne konsekwencje literówki

Wyobraź sobie tabliczkę w sklepie z napisem: „Ciękie rajst