daleko idący czy dalekoidący – razem czy osobno
Czy wiesz, że w XIX-wiecznych drukach spotykano dalekoidący jako… nazwę techniczną części maszyn? Dziś to kuriozum językowe, ale wtedy inżynierowie przekonywali, że termin „opisuje mechanizm sięgający daleko”. Na szczęście współczesna polszczyzna postawiła kropkę nad „i” – dosłownie i w przenośni.
Gdyby słowa były detektywami: tajemnica daleko idący
Wyobraź sobie, że każde wyrażenie to śledztwo. Daleko idący to jak policyjny duet: przysłówek „daleko” i imiesłów „idący” pracują osobno, ale w ścisłej współpracy. Gdy ktoś pisze je łącznie (dalekoidący), to tak, jakby kazał detektywom zlać się w jedną osobę – efekt byłby co najmniej komiczny. „Panowie, to przesada!” – mógłby krzyknąć językoznawca, widząc taki amalgamat.
Dlaczego połowa Polski myli się w tym miejscu?
Winowajców jest dwóch. Pierwszy – podobieństwo do przymiotników z „daleko-”. „Dalekowzroczny”, „dalekosiężny” czy „dalekopis” pisze się łącznie, więc mózg automatycznie dorzuca do kolekcji dalekoidący. Drugi winny to… szybkie mówienie. W wymowie „daleko idący” zlewa się w niemal jedną całość, jak w zdaniu: „To były dalekoidące decyzje” (brzmi naturalnie, ale ortograficznie to pułapka).
„Panie Redaktorze, tu się nie zjeżdża!” – literackie wpadki
W 1978 roku w jednym z reportaży Ryszarda Kapuścińskiego pojawił się passus o „dalekoidących skutkach embarga”. Redakcja „Kultury” poprawiła na „daleko idące”, ale autor upierał się, twierdząc, że „to stylistyczna metafora”. Spór trwał tygodniami – aż lingwiści przypomnieli, że nawet artystyczna licencja nie usprawiedliwia błędów ortograficznych. Dziś ta anegdota to ulubiony przykład wykładowców polonistyki.
Jak zapamiętać, by nie zapomnieć? Metoda szwedzkiego stołu
Wyobraź sobie bufet, gdzie „daleko” i „idący” to osobne półmiski. Możesz wziąć oba (daleko idący), ale nie wolno ich mieszać w jednej potrawie.
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!