doktor, doktór czy doktur

Dlaczego tylko „doktor” przetrwał próbę czasu?

Wszystkie klawisze i klawisze wirtualne na świecie nie zmienią faktu: jedyną poprawną formą jest doktor. Choć doktór i doktur regularnie pojawiają się w sieciowych dyskusjach, żadna z tych wersji nie ma prawa bytu w oficjalnej polszczyźnie. Ale skąd ta uporczywa pomyłka? Odpowiedź tkwi w historii języka i naszej skłonności do fonetycznych iluzji.

Jak historia tłumaczy współczesne błędy?

Ewolucja słowa przyprawiłaby o zawrót głowy niejednego gramatyka. Łacińskie „doctor” (nauczyciel, mistrz) przeszło przez niemieckie „doktor” zanim zadomowiło się w polszczyźnie. W XVI wieku próbowano je spolszczyć jako „doktór”, co utrwalił nawet Mikołaj Rej w „Żywocie człowieka poczciwego”. Jednak reformy ortograficzne z XIX wieku ostatecznie utrwaliły formę bez akcentu na ostatnią sylabę. To właśnie ten historyczny zwrot tłumaczy, dlaczego dziś doktór to relikt językowy, a nie poprawna wersja.

Czy „doktur” to efekt słuchowej iluzji?

Gdy ktoś szybko wymawia „doktor”, ostatnia sylaba rzeczywiście brzmi niejednoznacznie. Fonetyczna mgiełka sprawia, że wielu Polaków pisze doktur, kierując się podobieństwem do wyrazów typu „kocur” czy „wampir”. Ale tu język płata figla – w przeciwieństwie do zwierzęcych określeń, „doktor” ma rodowód międzynarodowy i nie podlega takim modyfikacjom. To tak jakby próbować pisać „telewizur” zamiast „telewizor”, bo „kolor” ma „u”!

Jak popkultura utrwala błędy?

W kultowym „Seksmisji” Juliusza Machulskiego doktor Granat (w tej roli niezapomniany Bronisław Pawlik) mógłby mieć pretensje do scenarzystów. W napisach końcowych pojawia się bowiem błędna forma doktór, co stanowi świetny przykład, jak media utrwalają językowe potknięcia. Podobne kwiatki można znaleźć w starych wydaniach „Przygód profesora Tutki” – choć sam tytułowy bohater nigdy nie popełniłby tak rażącego błędu!

Czy istnieją sytuacje, gdy „doktor” nie oznacza lekarza?

W środowisku akademickim rozgrywa się prawdziwa wojna o prestiż. Gdy profesor zwraca się do doktoranta „panie doktorze” przed obroną, to delikatna ironia. Gdy zaś w powieści