drugi czy drógi

Dlaczego „drugi” ma prawo czuć się oszukany przez „drógi”?

Wchodząc od razu w sedno: jedyna słuszna forma to drugi, podczas gdy drógi to językowy pirat podszywający się pod legalnego mieszkańca słownika. Ten pozornie niewinny błąd to językowy kameleon – mimo że brzmi znajomo, nie ma prawa bytu w standardowej polszczyźnie. A teraz – czas na detektywistyczną historię o tym, dlaczego nasz mózg tak chętnie daje się nabrać tej ortograficznej sztuczce.

Skąd się bierze pokusa, by pisać „ó” w tym wyrazie?

Winowajców jest kilku. Po pierwsze – fonetyczna pułapka. Wymawiając „drugi”, wielu Polaków (zwłaszcza w mowie potocznej) nieco „zaciera” pierwszą sylabę, przez co „u” brzmi jak pomiędzy „u” a „ó”. Po drugie – fałszywi sobowtórzy. Słowa takie jak „dróżka”, „drób” czy „próg” podsuwają podświadomie analogię, że skoro tam występuje „ó”, to może i tutaj? To tak, jakbyśmy chcieli ubrać kota w kombinezon alpinisty tylko dlatego, że oba mają cztery łapy.

Czy „drógi” kiedykolwiek był poprawne?

Przeniknijmy w czasie do epoki, gdy Mieszko I dopiero uczył się czytać. W prasłowiańskim *drugъ (bliski, towarzysz) nie było mowy o „ó”. W staropolszczyźnie XIV wieku zapisywano to słowo konsekwentnie przez „u”. Ciekawostka: w gwarach podhalańskich do dziś słychać wymowę bliższą „drügi”, ale to lokalna barwa, nie usprawiedliwienie dla błędów w piśmie. Nawet Jan Kochanowski w swoich fraszkach ani razu nie zdradził się z „drógim” – zawsze drugi, jak w wersie „Drugi dobył miecza, drugi pacierz gada”.

Jak kultowe teksty kultury utrwalają poprawną formę?

W „Lalce” Bolesława Prusa czytamy: „Drugi już tydzień nie wychodził z domu” – i nikt przecież nie wyobraża sobie, by Wokulski pisał do Łęckiej o „drógim tygodniu”. W piosence „Drugi brzeg” Dżemu słowo „drugi” staje się metaforą nadziei, a w komedii „Dzień świra” główny bohater miałby kolejny powód do obsesji, widząc „drógi” na billboardzie. Nawet w slangu młodzieżowym „drugie piętro” (czyli stan po spożyciu alkoholu) nigdy nie awansuje do miana „drógie” – to po prostu brzmiałoby… niepoważnie.

Zabawne konsekwencje pisowniowej pomyłki

Wyobraź sobie taki dialog w sklepie:
– Poproszę drógi bochenek chleba.
– A który konkretnie? Ten z ziarnami czy ten „nadziany” ortografią?
Albo tabliczkę na drzwiach: „Wyjście drógie” – czyżby prowadziło do równoległego wszechświata, gdzie wszystkie błędy ortograficzne stają się rzeczywistością? W mediach społecznościowych już dawno powstałyby memy z psem mówiącym: „Człowieku, nawet ja wiem, że to drugi!”.

Co by się stało, gdyby „drógi” nagle stało się poprawne?

Język polski dostałby gorączki. „Dróga wojna światowa” w podręcznikach historii. „Dróga szansa” w romantycznych listach. A co z frazeologizmami? „Dróga młodość” brzmiałaby jak nazwa sequelu kiepskiego filmu. Na szczęście Rada Języka Polskiego ma czujne oczy – gdyby ktoś próbował przemycić „drógi” do słowników, pewnie zareagowałaby szybciej niż strażnicy w galeriach handlowych przy wyprzedażach.

Jak zapamiętać poprawną formę? Metoda szwedzkiego stołu!

Oto nietypowe skojarzenia:
1. „Drugi jak u-boot” – litera „u” to peryskop wynurzającej się łodzi podwodnej w morzu liter.
2. „Drugi bez ósmej” – wyobraź sobie, że „ó” to ósemka leżąca na boku. Jeśli ją usuniesz, zostanie ci „drugi”.
3. „Drugi jak UFO” – obiekt, który powinien istnieć, ale nikt nie ma dowodów (tak jak nie ma dowodów na poprawność „drógi”).

Błędne „drógi” w dzikim świecie – prawdziwe przypadki

W 2019 roku pewna restauracja w Krakowie wprowadziła do menu „zupę drógi” jako… danie dla nieortograficznych buntowników. Po interwencji klientów-zakrętaczy zmieniono nazwę na „Zupę z grubym błędem”, która stała się lokalnym hitem. Inny przykład: podczas castingów do teleturnieju „Jaka to melodia?” ktoś próbował napisać „drógi głos” na kartce – podobno jurorzy dostali wtedy spontanicznej lekcji ortografii.

Dlaczego walka o „drugi” to walka o tożsamość języka?

Gdybyśmy pozwolili na „drógi”, otworzylibyśmy puszkę Pandory. Może następnym krokiem byłoby „trzeci” przez „ż”? Albo „czwarty” przez „f”? Język ewoluuje, ale niektóre granice warto chronić jak zabytkowe mury. Jak mówi prof. Jerzy Bralczyk: „Błąd to nie alternatywna poprawność, tylko językowa potkliwość – ważne, by się po niej podnieść, a nie udawać, że to nowy styl chodzenia”