dysydent czy desydent

Dysydent czy desydent – który buntownik ma rację?

Gdyby XVII-wieczni innowiercy spotkali się dziś na ulicznym proteście, ich transparenty z pewnością nosiłyby napis dysydent. To jedyna poprawna forma, podczas gdy desydent to przykład językowej herezji, która zakorzeniła się przez podobieństwo do słów typu „desant” czy „deser”.

Dlaczego „y” zamiast „e” dzieli społeczeństwo?

Błąd w zapisie wynika z fonetycznej pułapki – wymowa [dy-sy-dent] brzmi podobnie do [de-sy-dent]. To właśnie ta samogłoskowa niepewność sprawia, że nawet doświadczeni pisarze czasem „desydują” się na błędną wersję. Tymczasem grecki przedrostek dys- (zły, trudny) wskazuje na konfliktową naturę pojęcia. Porównaj: dyskryminacja, dysharmonia, dystans.

Jak rozpoznać prawdziwego buntownika w tekście?

W powieści „Lód” Jacka Dukaja główny bohater, będący typowym dysydentem, nosi w notesie wyliczenie wszystkich błędów ortograficznych systemu. Gdyby napisał „desydent”, uznałby to za przejaw językowej dyktatury majorityzmu. W serialu „1983” scenarzyści celowo użyli poprawnej formy w napisach, by podkreślić intelektualny nonkonformizm postaci.

Czy błąd ortograficzny może stać się symbolem oporu?

W 1968 roku warszawscy studenci malowali na murach: „Desydenci wszystkich krajów, łączcie się!” – świadomie deformując słowo w geście sprzeciwu wobec oficjalnej ortografii. Ten lingwistyczny happening pokazuje, jak pisownia bywa narzędziem politycznej walki. Dziś podobne zabiegi stosują memiarze, tworząc obrazy z napisem „desydent” podpisane: „When you rebel against spelling too hard”.

Jak wielcy pisarze rozprawiali się z tym dylematem?

Czesław Miłosz w „Zniewolonym umyśle” porównywał dysydentów do świetlików migających w mroku totalitaryzmu