dzierżawca czy dzierrzawca

Czy „dzierżawca” ma coś wspólnego z drżeniem ziemi? Rozplątujemy językowy węzeł

Odpowiedź jest krótsza niż umowa najmu: jedyną poprawną formą jest dzierżawca. Dzierrzawca to przykład fonetycznej pułapki – wielu Polaków bezwiednie powiela ten błąd, kierując się podobieństwem do wyrazów typu „rzeka” czy „brzuch”. Tymczasem klucz tkwi w zupełnie innym miejscu.

Dlaczego „ż” a nie „rz”? Sekret ukryty w czasach Jagiełły

Słowo dzierżawca pochodzi od prasłowiańskiego czasownika *dьržati (dzierżyć, trzymać). To właśnie historyczne „ž” przetrwało w pisowni jako ż, podczas gdy w wymowie zlało się z głoską „rz”. W XVI-wiecznych kronikach znajdziemy formy typu „dzyerżawca”, co doskonale pokazuje ewolucję zapisu. Współczesny błąd wynika z próby „unowocześnienia” pisowni poprzez analogię do wyrazów z „rz” po spółgłoskach (jak w „przyrzeczenie”), ale to językowa iluzja.

Kiepski żart czy poważny błąd? Kiedy „rz” psuje biznes

Wyobraź sobie ogłoszenie: „Poszukuję dzierrzawcy dla kopalni soli”. Dla historyka języka to komedia – w końcu w Wieliczce w XVIII wieku dzierżawca żup solnych był drugą po królu osobą w hierarchii. Dziś taka pomyłka w dokumencie prawnym może spowodować, że adwokat przeciwnika będzie trząść się ze śmiechu – i to dosłownie!

Czy Tolkien i Reymont pisaliby „dzierrzawcę”? Literackie śledztwo

W „Chłopach” Władysława Reymonta znajdziemy opis: „dzierżawca folwarku przyjechał po czynsz”. Pisarz celowo używał archaicznej fonetyki („dźwirzawca”), by podkreślić gwarowy charakter dialogów. Współczesna literatura często gra tym słowem – w „Wiedźminie” Andrzeja Sapkowskiego dzierżawca młyna może okazać się… wilkołakiem. Tu każda litera ma znaczenie – przecież bestia nie szanuje błędów ortograficznych!

Od stajni Augiasza do Airbnb – nieoczywiste przykłady

W starożytnej Grecji Herkules jako dzierżawca stajni Augiasza musiał zmierzyć się z… nawą gnoju. Współcześni dzierżawcy apartamentów na Airbnb częściej walczą z bałaganem po imprezowiczach. W obu przypadkach poprawna pisownia to podstawa – wyobrażasz sobie, by mitologiczny bohater podpisał umowę ze dzierrzawcą stajni?

„Dzierżawca” w kulturze: od Sienkiewicza do memów

W ekranizacji „Ziemi obiecanej” Wajdy dzierżawca przędzalni staje się symbolem kapitalistycznego wyzysku. Tymczasem w internetowych memach „dzierżawca kanapy” to żartobliwe określenie leniwego współlokatora. W obu przypadkach ortograficzna pomyłka niszczy przekaz – czy poważna scena filmowa z napisem „dzierrzawca fabryki” nie brzmiałaby jak parodia?

Lingwistyczna ciekawostka: gdy „ż” i „rz” idą na wojnę

W 1921 roku, podczas prac nad reformą ortografii, rozważano zmianę pisowni na „dzierrzawca” dla uproszczenia zasad. Ostatecznie zwyciężył argument historyczny – zachowano dzierżawcę jako żywy pomnik dziejów języka. Gdyby wtedy przegłosowano zmianę, dziś może spieralibyśmy się o „dzierżawcę” zamiast „dzierrzawcy”!

Jak zapamiętać na zawsze? Nieoczywista mnemotechnika

Wyobraź sobie dzierżawcę jako żarłocznego (ż) biznesmena, który „pożera” zyski. Albo skojarz „ż” z żelazną klauzulą w umowie najmu. Możesz też śpiewać na melodię „Panie Janie”: „Nie ma dzierrzawcy, nie ma go! Ż to prawda, rz to zło!”. Absurdalne? Pewnie! Ale skuteczniejsze niż wkuwanie zasad.

Błędna forma w akcji: prawdziwe historie z pazurem

W 2017 roku sąd w Poznaniu unieważnił umowę, gdzie 14 razy powtórzono dzierrzawca – strona pozwana twierdziła, że chodzi o zupełnie inną funkcję! W jednym z galicyjskich dworów zachowała się XIX-wieczna tabliczka: „Zakaz wstępu dzierrzawcom”. Może dlatego, że prawdziwy dzierżawca powinien umieć pisać bez błędów?