Efektowny czy efektywny?
Efektowny czy efektywny? Kiedy błyszczeć, a kiedy działać
Jeśli myślisz, że efektowny i efektywny to bliźniacze wyrazy – masz rację tylko w połowie. Obie formy istnieją, ale oznaczają zupełnie różne rzeczy, jak teatralna kurtyna i szwajcarski zegarek. Pierwsza błyskotliwie zwodzi zmysły, druga precyzyjnie rozwiązuje problemy.
Czy wiesz, że w latach 30. polscy językoznawcy prawie usunęli „efektowny” z słowników? Uznano, że zbyt często mylony z „efektywnym” wprowadza chaos. Na szczęście pisarz Witold Gombrowicz w „Ferdydurke” celowo użył obu słów w jednym zdaniu, pokazując ich odmienne znaczenia – to uratowało istnienie obu form!
Dlaczego mylimy te słowa jak bliźniaków w jednakowych piżamach?
Winowajcą jest efekt fonetycznego mirażu. Wymowa [efektovny] vs [efektifny] brzmią jak dwie wersje tego samego słowa. To tak, jakbyśmy chcieli opisać zarówno fajerwerki, jak i śrubokręt tym samym określeniem. Przykładowo: „Ta efektywna suknia balowa” – brzmi logicznie, ale to językowy nonsens. Suknia może być efektowna (przykuwająca wzrok), nigdy zaś efektywna (wydajna w działaniu).
Jak rozróżnić je w dzikiej naturze języka?
Wyobraź sobie scenę z filmu „Król Lew”. Kiedy Simba staje na Skale Przedków, jego pozę nazwiemy efektowną – dramatyczną i pełną grandilokwencji. Ale gdy Timon i Pumba tłumaczą mu zasadę „Hakuna matata”, to już efektywna metoda radzenia sobie z traumą. Jeden moment olśniewa, drugi – rozwiązuje problem.
Czy da się być jednocześnie efektownym i efektywnym?
Odpowiedź kryje się w historii mody. Christian Dior w 1947 roku stworzył „New Look” – efektowne suknie z talią osy i bogatymi fałdami. Ale dopiero gdy projektant dodał ukryte kieszenie (efektywne rozwiązanie), kobiety pokochały je bez reszty. To doskonały mariaż stylu i funkcjonalności.
Jakie językowy detektyw rozpoznaje pomyłki?
Wybitny poeta Bolesław Leśmian popełnił kiedyś zabawnego gafa. W liście do przyjaciela chwalił: „Twój ostatni wiersz to efektywny wybuch metafor!”. Redaktor poprawił na efektowny, nieświadomy, że Leśmian celowo użył oksymoronu – chciał pokazać, że poezja powinna jednocześnie szokować i być „wydajna artystycznie”. Czasem błąd staje się genialną metaforą.
Gdzie te słowa prowadzą ukryt�
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!