egzekwo czy ex aequo

Ex aequo czy egzekwo: która forma przetrwała próbę czasu?

Stajemy tu przed fascynującym przypadkiem językowego potworka. Poprawna forma to ex aequo – łaciński zwrot oznaczający „z równych praw”. Błędne egzekwo to efekt zniekształcenia przez ucho nieznające oryginalnej pisowni. Wyobraźmy sobie średniowiecznego skrybę, który zamiast „ex aequo” usłyszał „egzekwo” i tak zapisał – ten sam mechanizm działa dziś w erze SMS-ów i szybkich wiadomości.

Dlaczego ex aequo brzmi jak egzekwo?

Winowajcą jest tzw. fonetyczne echo. Łacińskie „ae” czytamy jak polskie „e”, a połączenie „qu” daje głoskę „kł”. Gdy dodamy do tego polską tendencję do upraszczania obcych słów (jak w przypadku „ekspres” zamiast „express”), otrzymujemy językowe monstrum w postaci egzekwo. Ciekawostka: w latach 30. XX wieku profesor Kazimierz Nitsch proponował spolszczenie tego zwrotu na „ekwowo”, ale pomysł nie przyjął się – na szczęście dla miłośników łaciny!

Gdzie spotkamy prawidłową formę poza konkursami?

W powieści „Lalka” Prusa czytamy: „Obaj stali ex aequo w jej uczuciach”. Współcześnie zaś – w nieoczekiwanych kontekstach. Policyjny raport z 2021 roku donosił: „Sprawcy działali ex aequo, bez wyraźnego przywódcy”. Nawet w gastronomii! Szef kuchni Robert Sowa zapytany o ulubione przyprawy, odparł: „Sól i pieprz – ex aequo na podium”.

Jak rozpoznać językowe fałszerstwo?

Błędna forma egzekwo przypomina polskie słowo „egzekucja” – i tu tkwi pułapka! W 2019 roku dziennikarz sportowy napisał: „Lewandowski i Messi zakończyli egzekwo w rankingu FIFA”, co wywołało lawinę memów z piłkarzami w katowskich maskach. Pamiętajmy: ex to łaciński przyimek „z”, aequo – „równy”.