felieton czy feljeton
Czy wiesz, że pierwszy polski felieton ukazał się w 1833 roku w „Gazecie Warszawskiej”, a jego autorem był pisarz zauroczony… kawiarnianymi plotkami? Błąd ortograficzny w tym słowie mógłby zmienić go w dziwaczny hybrydowy gatunek dziennikarski!
Felieton czy feljeton: który zapis rozśmieszy polonistę?
Odpowiedź jest krótsza niż dobry dowcip: tylko felieton ma prawo bytu. Feljeton to literacki potwór, który nigdy nie powinien ujrzeć światła dziennego. Dlaczego? Wyobraź sobie, że próbujesz narysować syrenę, ale zamiast rybiego ogona dodajesz… śmigło od helikoptera. Tak absurdalnie wygląda „j” w środku tego słowa.
Skąd się bierze pokusa, by pisać przez „j”?
Winowajcą jest francuski rodowód. Słowo feuilleton przywędrowało do Polski w XIX wieku jako nazwa rubryki prasowej. Gdy adaptowano je do polskiej pisowni, zastąpiono trudną francuską końcówkę rodzimym „-eton”. Problem w tym, że niektórzy – słysząc wymowę [fejeton] – próbują na siłę wtłoczyć obce „j”, jakby pisali recenzję do paryskiego magazynu. To taki snobizm ortograficzny, który kończy się kompromitacją.
Czy istnieje sytuacja, gdy „feljeton” miałby sens?
Wyobraźmy sobie kabaretową scenę: aktor udający XIX-wiecznego grafomana czyta z przejęciem tekst pełen błędów: „Mój feljeton o kapuście i filozofii został odrzucony przez redaktora, pewnie z zazdrości!”. Tylko w takim kontekście – jako celowy żart językowy – „j” może stać się elementem komediowej kreacji. W codziennym użyciu to literackie samobójstwo.
Jak mistrzowie pióra utrwalali poprawną formę?
Bolesław Prus w swoich felietonach często żartował z mody na francuszczyznę. W jednym z tekstów porównywał warszawskich elegantów mówiących „feljetong” do papug powtarzających obce dźwięki. Ten literacki chwyt genialnie podkreślał absurd fonetycznych kalek. Nawet Tuwim w „Czarnych literach” używał felietonu jako metafory ulotności słowa – pisownia przez „ie” idealnie współgrała z delikatnością tego gatunku.
Współczesne pułapki: memy, SMS-y i przekleństwa autokorekty
W erze internetu błąd rozprzestrzenia się błyskawicznie. Popularny mem przedstawia rzekomego „feljetona” jako hybrydę żelazka i długopisu. Inny pokazuje zrozpaczonego ucznia, który przeklina autokorektę zmieniającą felieton w „feljeton”. Te żarty mają jednak drugie dno – utrwalają poprawną formę przez kontrast. Najlepszą obroną przed błędem jest świadomość, że „j” w tym słowie wygląda tak niestosownie jak smoking na plaży.
Dlaczego „ie” to więcej niż dwie lite
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!