fiołki czy fjołki

Czy fjołki istnieją naprawdę? Rozwikłanie botaniczno-ortograficznej zagadki

Gdyby rośliny potrafiły protestować, fjołki z pewnością zbuntowałyby się przeciwko tej pisowni. Jedyna słuszna forma to fiołki – i to nie tylko w ogrodzie, ale także w każdym tekście. Dlaczego? Odpowiedź kryje się w historii języka, która splata się z zaskakującymi faktami botanicznymi.

Skąd się wzięło to przeklęte „j” w fjołkach?

Błąd wynika z fonetycznej pułapki. Wymawiając fiołki, głoska „i” zlewa się z „o”, tworząc wrażenie pośredniego „j”. To dlatego niektórzy wyobrażają sobie pisownię analogiczną do „fjord” – ale tu kończą się podobieństwa. W przeciwieństwie do norweskich zatok, nasze kwiaty mają czysto łacińskie korzenie: viola → violettus → fiołek.

Literackie fiołki – od Szymborskiej do współczesnych memów

Wisława Szymborska w wierszu „Nic dwa razy” pisze: „Żaden dzień się nie powtórzy […] żadnej miłości dwie podobnych”. Gdyby użyła formy fjołki, rym z „stołki” byłby co najmniej kłopotliwy. Tymczasem współczesna kultura internetowa tworzy memy typu: „Zasadź fjołki – wyrośnie ci fjutbol”, ośmieszając ortograficzne potworki.

Kulturowe korzenie fiołkowej poprawności

W „Panu Tadeuszu” Mickiewicz opisuje wiosnę: „Błyszczą hyacynty, róże i fiołki”. Gdyby epopeja narodowa zawierała formę fjołki, redaktorzy XIX-wiecznych wydań musieliby stosować litery szczotkowe do wymazywania błędów. Nawet w slangu przestępczym z lat 20. XX wieku „fiołki” oznaczały fałszywe dolary – błąd ortograficzny mógłby zostać odebrany jako podróbka podróbki.

Dlaczego język polski nie lubi fj-?

Rodzime słowa niemal nigdy nie zaczynają się od „fj” – to połączenie rezerwowane dla zapożyczeń typu „fjord” czy „fjäl”. W przypadku fiołków mamy do czynienia z adaptacją łacińskiej „vio”, która w polszc