góra czy gura
Czy góra ma coś wspólnego z górnikami? O etymologii, która tłumaczy pisownię
Gdyby zapytać przypadkowego przechodnia, dlaczego góra pisze się przez „ó”, wielu wskazałoby na sąsiedztwo literki „r”. Tymczasem prawda kryje się głębiej – w prasłowiańskim rdzeniu *gora, który przetrwał w dziesiątkach języków. To właśnie stąd wzięło się rosyjskie „гора” czy czeskie „hora”. W polszczyźnie dawne „g” przekształciło się w „g”, a samogłoska nabrała charakterystycznego „ó”, które w wymowie zlało się z „u”. Stąd właśnie pokusa, by pisać gura – fonetyczna pułapka zastawiona przez historię języka.
Czy wiesz, że… W XV-wiecznych kronikach Jana Długosza spotkamy zapis „gora” bez jakichkolwiek znaków diakrytycznych? Dopiero reformy ortograficzne Mączyńskiego i innych językoznawców ustaliły współczesną formę. Gdyby nie ich upór, może dziś walczylibyśmy z błędami w pisowni „gura”!
Dlaczego niektórzy myślą, że „gura” to poprawna forma?
Winowajcą jest nie tylko fonetyka. Wystarczy spojrzeć na słowa pokrewne: „górnik”, „górny”, „zguba”. W każdym z nich „ó” pojawia się w sąsiedztwie innych liter, co utrudnia tworzenie logicznych analogii. Przeciętny użytkownik języka, słysząc „zgubić” przez „u”, może nieświadomie przenosić tę pisownię na inne wyrazy. Tymczasem w przypadku góry mamy do czynienia z tzw. ó wymiennym – w innych formach tego wyrazu (jak „górski” czy „pagórek”) samogłoska ta zmienia się w „o”, co stanowi mocny argument za tradycyjną pisownią.
Góra lodowa w drinku i inne zaskakujące użycia
Poprawną formę najlepiej utrwalić przez nieoczywiste skojarzenia. Weźmy koktajlową górę lodową – lód w kształcie kryształów, nie zaś „gurę” z drinkiem w tle. Albo powiedzenie „iść po swoje jak niedźwiedź do góry” – tu błąd ortograficzny zniszczyłby całą metaforę wspinaczki. Nawet w grach komputerowych: seria „Góra Śmierci” straciłaby dramatyzm, gdyby przemianować ją na „Gurę Śmierci”, co brzmi jak nazwa tajemniczej potrawy.
Czy literackie cytaty mogą być ortograficzną pułapką?
W „Chłopach” Reymonta znajdziemy zdanie: „A góra się chmurzyła, jakby Bóg kijem po chmurach wodził”. Gdyby Władysław Stanisław użył formy gura, cały poetycki obraz runąłby jak lawina. Podobnie w „Wierchach” Ważyka – błędna pisownia pozbawiłaby wiersz górskiego charakteru. Nawet w popkulturze: gdy zespół Perfect śpiewa „Chcemy być sobą, sięgamy głową do góry”, literówka zmieniłaby hymn wolności w absurdalny postulat dotknięcia sufitu.
Historyczne p
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!